-
1 spatium
spătĭum, ĭi, n. - cf. gr. dorien σπάδιον pour στάδιον. [st1]1 [-] espace, étendue, intervalle, distance, éloignement. - paribus spatiis, Caes.: à intervalles égaux. - ab tanto spatio, Caes.: à une si grande distance. - abesse aequo spatio ab... Caes.: être à égale distance de... [st1]2 [-] étendue d'un corps, longueur, hauteur, grandeur. - spatium admirabile rhombi, Juv. 4, 39: taille énorme d'un turbot. - trahere aures in spatium, Ov. M. 11, 176: allonger les oreilles. - jacere in spatium, Sil.: être couché de tout son long. - caeli spatium, Ov.: étendue du ciel. - mediocri spatio relicto Pullo pilum in hostes immittit, Caes. BG. 5: quand il n’est plus qu’à peu de distance des ennemis, Pullo jette son javelot sur eux. [st1]3 [-] espace où l'on circule, lieu de promenade, tour de promenade, place. - spatium non est agitandi equos, Nep.: la place manque pour faire manoeuvrer la cavalerie. - duobus spatiis tribusve factis, Cic. de Or. 1, 7, 28: après deux ou trois tours de promenade. - spatia interstincta columnis, Stat. S. 3, 5, 90: galeries, portiques. - in extremis spatiis, Suet.: en fin de promenade. [st1]4 [-] espace à parcourir, parcours, trajet, chemin, étape, révolution (d'un astre). - spatium conficere, Caes.: faire un long trajet. - magnum spatium emetiri, Liv.: faire un long trajet. [st1]5 [-] carrière pour la course des chars, champ de course, carrière, lice, arène; tour dans la carrière, évolution. - septem spatiis circo meruere coronam, Sen.: ils remportèrent le prix, après avoir parcouru sept fois l'arène. - decurso spatio, Cic.: quand on est au terme de la carrière. [st1]6 [-] carrière (de la vie), espace de temps, temps, période, durée, moment, délai, répit, loisir, occasion. - irae suae spatium dare, Liv. 8: donner à sa colère le temps de se calmer. - spatium vitae, Cic.: durée de la vie. - aetatis spatium decurrere: parcourir la carrière de la vie. - alicui spatium relinquere, Caes.: laisser à qqn le temps de. - sex dies ad eam rem conficiendam spatii postulant, Caes. B. C. 1: ils demandent pour accomplir cette mission un délai de six jours. - cum erit spatium, Cic. Att. 5, 14, 1: quand j'en aurai le loisir. [st1]7 [-] mesure (t. de métrique); intervalle, temps (t. de mus.).* * *spătĭum, ĭi, n. - cf. gr. dorien σπάδιον pour στάδιον. [st1]1 [-] espace, étendue, intervalle, distance, éloignement. - paribus spatiis, Caes.: à intervalles égaux. - ab tanto spatio, Caes.: à une si grande distance. - abesse aequo spatio ab... Caes.: être à égale distance de... [st1]2 [-] étendue d'un corps, longueur, hauteur, grandeur. - spatium admirabile rhombi, Juv. 4, 39: taille énorme d'un turbot. - trahere aures in spatium, Ov. M. 11, 176: allonger les oreilles. - jacere in spatium, Sil.: être couché de tout son long. - caeli spatium, Ov.: étendue du ciel. - mediocri spatio relicto Pullo pilum in hostes immittit, Caes. BG. 5: quand il n’est plus qu’à peu de distance des ennemis, Pullo jette son javelot sur eux. [st1]3 [-] espace où l'on circule, lieu de promenade, tour de promenade, place. - spatium non est agitandi equos, Nep.: la place manque pour faire manoeuvrer la cavalerie. - duobus spatiis tribusve factis, Cic. de Or. 1, 7, 28: après deux ou trois tours de promenade. - spatia interstincta columnis, Stat. S. 3, 5, 90: galeries, portiques. - in extremis spatiis, Suet.: en fin de promenade. [st1]4 [-] espace à parcourir, parcours, trajet, chemin, étape, révolution (d'un astre). - spatium conficere, Caes.: faire un long trajet. - magnum spatium emetiri, Liv.: faire un long trajet. [st1]5 [-] carrière pour la course des chars, champ de course, carrière, lice, arène; tour dans la carrière, évolution. - septem spatiis circo meruere coronam, Sen.: ils remportèrent le prix, après avoir parcouru sept fois l'arène. - decurso spatio, Cic.: quand on est au terme de la carrière. [st1]6 [-] carrière (de la vie), espace de temps, temps, période, durée, moment, délai, répit, loisir, occasion. - irae suae spatium dare, Liv. 8: donner à sa colère le temps de se calmer. - spatium vitae, Cic.: durée de la vie. - aetatis spatium decurrere: parcourir la carrière de la vie. - alicui spatium relinquere, Caes.: laisser à qqn le temps de. - sex dies ad eam rem conficiendam spatii postulant, Caes. B. C. 1: ils demandent pour accomplir cette mission un délai de six jours. - cum erit spatium, Cic. Att. 5, 14, 1: quand j'en aurai le loisir. [st1]7 [-] mesure (t. de métrique); intervalle, temps (t. de mus.).* * *Spatium, spatii, non solum de loco dicitur, sed etiam de tempore. Espace et certaine mesure de terre, comme vingt ou trente pas, et semblables: ou de temps, comme deux ou trois jours, ou ans.\In ambulatione duo spatia vel tria facere. Cic. Faire deux ou trois jours en se pourmenant.\Aduersa spartia. Virgil. Qui sont à l'opposite l'un de l'autre.\Tritum spatium. Ouid. Chemin frayé et hanté.\Addere in spatia. Virgil. Courir plus viste.\Complere spatium. Lucan. Emplir.\Nos immensum spatiis confecimus aequor. Virgil. Nous avons faict et exploicté un grand chemin.\Iniquis spatiis disclusus. Virgil. Empesché et forclos de faire quelque chose, pource qu'il n'ha pas espace.\Duo spatia triave facere. Cic. Faire deux ou trois tours en pourmenant.\Patenti spatio insurgere. Ouid. Se mettre à courir en une grande campagnie.\Ampla spatia vacuis laxantur locis. Seneca. Grands et amples espaces et de grande estendue lesquels sont vuydes.\Planis spatiis porrectus locus. Horat. Une grande plaine bien unie.\Viae spatium me terret. Ouid. Le long chemin, La longueur du chemin.\Spatium vnum basilicae. Cic. Ung tour qu'on fait à se pourmener au palais.\Spatium deliberandi habuerunt. Cicero. Espace et temps ou loisir.\Biennii spatio. Cic. Par l'espace de deux ans.\Sine fine spatium. Lucret. Espace infini.\In medio spatio. Cic. Au milieu de son aage.\Longo spatio. Cic. Long temps.\Medium noctis spatium. Ouid. La minuict.\Velocis spatii meta nouissima. Seneca. La mort, qui est la fin et le bout de ceste vie transitoire.\Hoc interim spatio conclaue illud concidit. Cic. Cependant, Tandis, Ce temps pendant.\Dare spatium. Cicero, Vt mihi daretur spatium comparandi. Le loisir et le temps.\Euanescit dolor spatio. Ouid. Par laps de temps, Avec le temps.\Cum erit spatium, vtrunque dabo. Cic. Quand j'auray le loisir.\Vitae spatium transcribere alicui. Ouid. Transporter l'aage d'un homme à un autre.\Spatium hominum a vestigio ad verticem. Plin. Mesure, Haulteur.\Spatium. Liu. Delay. -
2 delibero
dē-lībero, āvī, ātum, āre (de u. libra), erwägen, in Erwägung ziehen, reiflich überlegen, in reifliche Überlegung ziehen, sich bedenken, sich besinnen, zu Rate gehen, I) eig.: consilium fidele deliberanti (dem noch Bedenkenden = Unschlüssigen) dare, Cic.: usque ad septimum diem deliberandi sibi spatium relinquere, sich Bedenkzeit lassen, Nep.: so diem ad deliberandum sumere, Caes.: quinque dierum spatium ad deliberandum sumere, Liv.: deliberandi spatium Postulare, Iustin.: deliberando tempus terere, Liv. – m. de u. Abl., de summa rerum, Caes.: maxima de re, Cic. – m. cum u. Abl., cum adversario quasi d., Cic.: cum iis qui audiunt quasi d., Cic.: cum ea parte animi, Cic.: de Corintho cum imperatore Romano, Liv.: tecum coram potius quam per litteras de salute nostra fortunisque, Cic.: unpers. m. inter u. Akk., ita Sardianos inter Zmyrnaeosque deliberatum, Tac. – m. Acc., delibera hoc, dum ego redeo, Ter.: deliberatā re, Cic.: deliberatā morte (durch wohlerwogenen T.) ferocior, Hor.: omnia cum amico delibera, sed de ipso prius, Sen. – m. folg. indir. Fragesatz, oft im Passiv deliberatur unpers., deliberas mecum quemadmodum pecunia... salva sit, Plin. ep.: spatium etiam deliberandi habuerunt, quem potissimum vitae cursum sequi vellent, Cic.: si iam tibi deliberatum est, quibus abroges fidem iuris iurandi, responde, Cic.: utri potissimum consulendum sit deliberetur, Cic.: deliberet velitne an non, Ter.: delibero od. mihi deliberandum est, utrum... an etc., Cic.: deliberatur de Avarico, incendi placeret an defendi, Caes.: quod an facerem non deliberabam, Plin. ep. – deliberari potest m. folg. indir. Fragesatz = es kann in Frage kommen (= es kann zweifelhaft sein), zB. ex eo deliberari potent, ducenda necne alvus sit, Cels. 4, 13 (20). p. 146, 26 D. – deliberari non potest m. folg. indir. Fragesatz = es kann nicht in Frage kommen, zB. neque maneatis an abeatis deliberari potest (= ihr müßt offenbar diesen Ort verlassen), Liv. 7, 35, 8: M. Aemilius, qui peior an ignavior sit, deliberari non potest (= seine Untüchtigkeit ist offenbar größer als seine Schlechtigkeit), Sall. hist. fr. 1, 48 (51), 3. – ähnlich nemo deliberat m. folg. Acc. u. Infin., niemand besinnt sich = es ist für jedermann außer Zweifel, eos merito torqueri, qui deum nesciunt, nisi profanus nemo deliberat, Minuc. Fel. 35, 4 (dagegen ist bei Iustin. 42, 4, 6 von Jeep non dubitabant hergestellt). – non ultra del. m. folg. quominus u. Konj., nec ultra deliberatum, quominus non quidem extrema decernerent, man besann sich nicht länger, wenn auch nicht das Äußerste zu beschließen, Tac. ann. 5, 5. – II) meton.: A) jmd. um Rat fragen, befragen, bei jmd. sich Rat holen, deliberanti consilium dare, Augustin. enchir. 24: bes. ein Orakel, Nep. Milt. 1, 2; Them. 2, 6. – B) nach angestellter Erwägung sich entscheiden, m. folg. Infin., iste certe statuerat atque deliberaverat non adesse, Cic.: mihi deliberatum est abesse ex ea urbe, in qua etc., Cic.: certum est deliberatumque, quae ad causam pertinere arbitrer, omnia non modo dicere, verum otiam libenter, audacter libereque dicere, Cic.: mihi deliberatum et constitutum est ita gerere consulatum etc., Cic.: so auch sic habuisti statutum cum animo ac deliberatum omnes, qui habitarent in Sicilia, iudices reicere, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., statui mecum ac deliberavi esse magnam materiam etc., Plin. ep.: certum ac deliberatum est me illis obsequi, Turpil. com. fr.: deliberatum est id quoque lenius vindicari, Amm.
-
3 delibero
dē-lībero, āvī, ātum, āre (de u. libra), erwägen, in Erwägung ziehen, reiflich überlegen, in reifliche Überlegung ziehen, sich bedenken, sich besinnen, zu Rate gehen, I) eig.: consilium fidele deliberanti (dem noch Bedenkenden = Unschlüssigen) dare, Cic.: usque ad septimum diem deliberandi sibi spatium relinquere, sich Bedenkzeit lassen, Nep.: so diem ad deliberandum sumere, Caes.: quinque dierum spatium ad deliberandum sumere, Liv.: deliberandi spatium Postulare, Iustin.: deliberando tempus terere, Liv. – m. de u. Abl., de summa rerum, Caes.: maxima de re, Cic. – m. cum u. Abl., cum adversario quasi d., Cic.: cum iis qui audiunt quasi d., Cic.: cum ea parte animi, Cic.: de Corintho cum imperatore Romano, Liv.: tecum coram potius quam per litteras de salute nostra fortunisque, Cic.: unpers. m. inter u. Akk., ita Sardianos inter Zmyrnaeosque deliberatum, Tac. – m. Acc., delibera hoc, dum ego redeo, Ter.: deliberatā re, Cic.: deliberatā morte (durch wohlerwogenen T.) ferocior, Hor.: omnia cum amico delibera, sed de ipso prius, Sen. – m. folg. indir. Fragesatz, oft im Passiv deliberatur unpers., deliberas mecum quemadmodum pecunia... salva sit, Plin. ep.: spatium etiam deliberandi habuerunt, quem potissimum vitae cursum sequi vellent, Cic.: si iam tibi deliberatum est, quibus abroges fidem iuris iurandi, responde, Cic.: utri potissi-————mum consulendum sit deliberetur, Cic.: deliberet velitne an non, Ter.: delibero od. mihi deliberandum est, utrum... an etc., Cic.: deliberatur de Avarico, incendi placeret an defendi, Caes.: quod an facerem non deliberabam, Plin. ep. – deliberari potest m. folg. indir. Fragesatz = es kann in Frage kommen (= es kann zweifelhaft sein), zB. ex eo deliberari potent, ducenda necne alvus sit, Cels. 4, 13 (20). p. 146, 26 D. – deliberari non potest m. folg. indir. Fragesatz = es kann nicht in Frage kommen, zB. neque maneatis an abeatis deliberari potest (= ihr müßt offenbar diesen Ort verlassen), Liv. 7, 35, 8: M. Aemilius, qui peior an ignavior sit, deliberari non potest (= seine Untüchtigkeit ist offenbar größer als seine Schlechtigkeit), Sall. hist. fr. 1, 48 (51), 3. – ähnlich nemo deliberat m. folg. Acc. u. Infin., niemand besinnt sich = es ist für jedermann außer Zweifel, eos merito torqueri, qui deum nesciunt, nisi profanus nemo deliberat, Minuc. Fel. 35, 4 (dagegen ist bei Iustin. 42, 4, 6 von Jeep non dubitabant hergestellt). – non ultra del. m. folg. quominus u. Konj., nec ultra deliberatum, quominus non quidem extrema decernerent, man besann sich nicht länger, wenn auch nicht das Äußerste zu beschließen, Tac. ann. 5, 5. – II) meton.: A) jmd. um Rat fragen, befragen, bei jmd. sich Rat holen, deliberanti consilium dare, Augustin. enchir. 24: bes. ein Orakel, Nep. Milt. 1, 2; Them. 2, 6. – B) nach ange-————stellter Erwägung sich entscheiden, m. folg. Infin., iste certe statuerat atque deliberaverat non adesse, Cic.: mihi deliberatum est abesse ex ea urbe, in qua etc., Cic.: certum est deliberatumque, quae ad causam pertinere arbitrer, omnia non modo dicere, verum otiam libenter, audacter libereque dicere, Cic.: mihi deliberatum et constitutum est ita gerere consulatum etc., Cic.: so auch sic habuisti statutum cum animo ac deliberatum omnes, qui habitarent in Sicilia, iudices reicere, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., statui mecum ac deliberavi esse magnam materiam etc., Plin. ep.: certum ac deliberatum est me illis obsequi, Turpil. com. fr.: deliberatum est id quoque lenius vindicari, Amm.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > delibero
-
4 Zwischenraum
Zwischenraum, a) räumlicher: intervallum; spatium interiectum; auch bl. spatium. – einen Z. lassen, spatium relinquere od. intermittere. – b) zeitlicher, s. Zwischenzeit.
-
5 relinquo
rĕ-linquo, līqui, lictum, 3, v. a.I.(With the idea of the re predominating.) To leave behind (cf. desero, omitto).A.In gen., to leave behind by removing one's self; to leave, move away from; to leave, abandon (a person or thing).1.Lit.:2.puerum apud matrem domi,
Plaut. Men. prol. 28:ipse abiit foras, me reliquit pro atriensi in sedibus,
id. Poen. 5, 5, 4:me filiis Relinquont quasi magistrum,
Ter. Phorm. 1, 2, 22:dicerent non me plane de provinciā decessisse, quoniam alterum me reliquissem,
Cic. Fam. 2, 15, 4:C. Fabium legatum cum legionibus II. castris praesidio relinquit,
Caes. B. G. 7, 40:cum me servum in servitute pro te hic reliqueris,
Plaut. Capt. 2, 3, 75; cf. id. ib. 5, 1, 18:fratrem, sc. in provinciā,
Cic. Fam. 2, 15, 4:post tergum hostem relinquere,
Caes. B. G. 4, 22; cf. id. ib. 7, 11:ille omnibus precibus petere contendit, ut in Galliā relinqueretur,
might be left behind, id. ib. 5, 6:greges pecorum... sub opacā valle reliquit,
Ov. M. 11, 277 et saep.:ea causa miles hic reliquit symbolum,
Plaut. Ps. 1, 1, 53:hic exemplum reliquit ejus,
id. ib. 2, 2, 56:(Hecuba) Hectoris in tumulo canum de vertice crinem... relinquit,
leaves behind, Ov. M. 13, 428:(cacumina silvae) limum tenent in fronde relictum,
left behind, remaining, id. ib. 1, 347.— To leave behind one's self by moving away:longius delatus aestu, sub sinistrā Britanniam relictam conspexit,
Caes. B. G. 5, 8:jamque hos, jamque illos, populo mirante, relinquit,
Sil. 16, 503; cf. in pass., to remain or be left behind, Lucr. 5, 626.—Trop.: hanc eram ipsam excusationem relicturus ad Caesarem, was about to leave behind me just this excuse (for my departure), Cic. Att. 9, 6, 1:B.aculeos in animis,
id. Brut. 9, 38:quod coeptum est dici, relinquitur in cogitatione audientium,
Auct. Her. 4, 30, 41:aetate relictā,
Ov. M. 7, 170:repetat relicta,
Hor. Ep. 1, 7, 97.—Of rank or merit: (Homerus) omnes sine dubio et in omni genere eloquentiae procul a se reliquit,
Quint. 10, 1, 51.—In partic.1. a.Lit.:b.ea mortua est: reliquit filiam adulescentulam,
Ter. Heaut. 3, 3, 41:cum pauper cum duobus fratribus relictus essem,
Varr. R. R. 3, 16, 2; cf.:pauper jam a majoribus relictus,
Nep. Epam. 2, 1:agri reliquit ei non magnum modum,
Plaut. Aul. prol. 13:heredem testamento reliquit hunc P. Quintium,
Cic. Quint. 4, 15:cum ei testamento sestertiūm milies relinquatur,
id. Off. 3, 24, 93:non, si qui argentum omne legavit, videri potest signatam quoque pecuniam reliquisse,
Quint. 5, 11, 33:qui mihi reliquit haec quae habeo omnia,
Ter. Eun. 1, 2, 40:cedo, quid reliquit Phania,
id. Hec. 3, 5, 8 and 13:fundos decem et tres reliquit,
Cic. Rosc. Am. 7, 20:aliquantum aeris alieni,
id. Quint. 4, 15:servus aut donatus aut testamento relictus,
Quint. 5, 10, 67:alicui arva, greges, armenta,
Ov. M. 3, 585:se testamento liberum relictum,
Dig. 21, 1, 17, § 16.—Trop., to leave, leave behind one:2.consiliorum ac virtutum nostrarum effigiem,
Cic. Arch. 12, 30:qui sic sunt, haud multum heredem juvant, Sibi vero hanc laudem relinquont: vixit, dum vixit, bene,
Ter. Hec. 3, 5, 11:rem publicam nobis,
Cic. Rep. 1, 46, 70; cf.:statum civitatis,
id. ib. 1, 21, 34; id. Par. 1, 2, 10:opus alicui,
id. Rep. 1, 22, 35: memoriam [p. 1558] aut brevem aut nullam, id. Off. 2, 16, 55:monumentum audaciae suae aeternum,
id. Verr. 2, 1, 49, § 129:quae scripta nobis summi ex Graeciā sapientissimique homines reliquerunt,
id. Rep. 1, 22, 35:scriptum in Originibus,
id. Brut. 19, 75:scripta posteris,
Quint. 1, praef. 1:in scriptis relictum,
Cic. de Or. 2, 46, 194:orationes reliquit et annales,
id. Brut. 27, 106:duo tantum volumina,
Suet. Gram. 7:librum de suis rebus imperfectum,
id. ib. 12; cf.:si non omnia vates Ficta reliquerunt,
Ov. M. 13, 734:pater, o relictum Filiae nomen,
Hor. C. 3, 27, 34.—To leave a thing behind; to leave remaining; to allow or permit to remain, to let remain, leave; pass., to be left, to remain.a.Lit.:b.nihil relinquo in aedibus, Nec vas, nec vestimentum,
Ter. Heaut. 1, 1, 88:multis autem non modo granum nullum, sed ne paleae quidem ex omni fructu atque ex annuo labore relinquerentur,
Cic. Verr. 2, 3, 48, § 114:nihil de tanto patrimonio,
id. Rosc. Am. 3, 10:equitatus partem illi adtribuit, partem sibi reliquit,
Caes. B. G. 7, 34:angustioribus portis relictis,
id. ib. 7, 70;41: unam (filiam) minimamque relinque,
leave to me, Ov. M. 6, 299:jam pauca aratro jugera regiae Moles relinquent,
Hor. C. 2, 15, 2:dapis meliora relinquens,
id. S. 2, 6, 89:magis apta tibi tua dona relinquam,
id. Ep. 1, 7, 43:haec porcis hodie comedenda relinquis,
id. ib. 1, 7, 19; cf.:habitanda fana Apris reliquit,
id. Epod. 16, 20:relinquebatur una per Sequanos via,
remained, Caes. B. G. 1, 9; cf.:unā ex parte leniter acclivis aditus relinquebatur,
id. ib. 2, 29:se cum paucis relictum videt,
Sall. C. 60, 7:nec aliud dicionis Atheniensium praeter ipsam urbem reliquit,
Just. 5, 7, 3.—Trop.:3.quasi corpori reliqueris Tuo potestatem coloris ulli capiendi mala,
Plaut. Truc. 2, 2, 37:quam igitur relinquis populari rei publicae laudem?
Cic. Rep. 3, 35, 48:ut vobis non modo dignitatis retinendae, sed ne libertatis quidem recuperandae spes relinquatur,
id. Agr. 1, 6, 17:ceterorum sententiis semotis, relinquitur non mihi cum Torquato, sed virtuti cum voluptate certatio,
id. Fin. 2, 14, 44; cf.:ne qua spes in fugā relinqueretur,
Caes. B. G. 1, 51:nullā provocatione ad populum contra necem et verbera relicta,
Cic. Rep. 2, 37, 62; Hor. S. 1, 10, 51:quis igitur relictus est objurgandi locus?
Ter. And. 1, 1, 127; cf.:nihil est preci loci relictum,
id. ib. 3, 4, 22; id. Phorm. 3, 3, 14;and, in another sense: plane nec precibus nostris nec admonitionibus relinquit locum,
i. e. he leaves no occasion for them, renders them superfluous, Cic. Fam. 1, 1, 2:ne cui iniquo relinqueremus vituperandi locum,
id. Q. Fr. 2, 4, 1:Aedui nullum sibi ad cognoscendum spatium relinquunt,
Caes. B. G. 7, 42:spatium deliberandi,
Nep. Eun, 12, 3:vita turpis ne morti quidem honestae locum relinquit,
Cic. Quint. 15, 49; Plaut. Cas. 2, 3, 33; cf. Cic. Brut. 72, 253 (v. Bernhardy ad loc.):vita relicta est tantum modo,
Ov. P. 4, 16, 49:quod munitioni castrorum tempus relinqui volebat,
Caes. B. G. 5, 9 fin.:mihi consilium et virtutis vestrae regimen relinquite,
Tac. H. 1, 84:suspicionem alicui relinquere,
Suet. Caes. 86:aliquem veniae vel saevitiae alicujus,
Tac. H. 1, 68 fin.:aliquem poenae,
Plin. Ep. 2, 11, 20:aliquem poenae,
Ov. M. 7, 41: leto, poenaeque, id. id. 14, 217; cf.:urbem direptioni et incendiis,
to give up, surrender, abandon, Cic. Fam. 4, 1, 2:neu relinquas hominem innocentem ad alicujus tui dissimilis quaestum,
do not leave, id. ib. 13, 64:aliquid in alicujus spe,
id. Div. in Caecil. 8, 26; cf. id. ib. 4, 16. — Poet., with obj.-clause:(metus) Omnia suffundens mortis nigrore, neque ullam Esse voluptatem liquidam puramque relinquit,
Lucr. 3, 40; 1, 703; Ov. M. 14, 100:dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas,
Hor. S. 1, 1, 52; Sil. 3, 708: nihil relinquitur nisi fuga, there is nothing left, nothing remains, but, etc., Att. ap. Cic. Att. 9, 10, 6:relinquitur illud, quod vociferari non destitit, non debuisse, etc.,
Cic. Fl. 34, 85; cf.:mihi nihil relicti quicquam aliud jam esse intellego,
Plaut. Merc. 3, 4, 81.— Impers. relinquitur, with ut (Zumpt, Gram. §621): relinquitur, ut, si vincimur in Hispaniā, quiescamus,
it remains, that, Cic. Att. 10, 8, 2; cf.: relinquebatur, ut neque longius ab agmine legionum discedi Caesar pateretur, Caes. B. G. 5, 19 fin. — In a logical conclusion: relinquitur ergo, ut omnia tria genera sint causarum, hence it follows that, etc., Cic. Inv. 1, 9, 12; id. Div. 2, 5, 14.—With double predicate, to leave a thing behind in a certain state; to leave, let remain, suffer to be, etc.:II.eum Plautus locum Reliquit integrum,
has left untouched, Ter. Ad. prol. 10:praesertim cum integram rem et causam reliquerim,
have left unaltered, Cic. Att. 5, 21, 13; cf.:Scaptius me rogat, ut rem sic relinquam,
id. ib. 5, 21, 13, §12: Morini, quos Caesar in Britanniam proficiscens pacatos reliquerat,
Caes. B. G. 4, 37; cf.:amici, quos incorruptos Jugurtha reliquerat,
Sall. J. 103, 2:reliquit (eam) Incertam et tristi turbatam volnere mentis,
Verg. A. 12, 160:(naves) in litore deligatas ad ancoram relinquebat,
Caes. B. G. 5, 9:erat aeger in praesidio relictus,
id. ib. 6, 38:in mediis lacerā nave relinquor aquis,
Ov. P. 2, 3, 28:quod insepultos reliquissent eos, quos, etc.,
Cic. Rep. 4, 8, 26; 2, 11, 21:aliquid incohatum,
id. ib. 1, 35, 55; cf.:inceptam oppugnationem,
to give up, abandon, quit, Caes. B. G. 7, 17:incoepta fila,
Ov. M. 6, 34:infecta sacra,
id. ib. 6, 202:opus incoeptum,
id. A. A. 2, 78:verba imperfecta,
id. H. 13, 13:pro effectis relinquunt, vixdum incohata,
Quint. 5, 13, 34:aliquid injudicatum,
id. 10, 1, 67:aliquid neglectum,
id. 1, 1, 29:incertum,
id. 2, 10, 14:tantas copias sine imperio,
Caes. B. G. 7, 20 init.; cf.:sine ture aras,
Ov. M. 8, 277:verbum in ambiguo,
Lucr. 4, 1137:mulierem nullam nominabo: tantum in medio relinquam,
Cic. Cael. 20, 48; cf.:correptio in dubio relicta,
Quint. 7, 9, 13.(With the idea of the verb predominant.) To leave behind one, to leave, go away from; to forsake, abandon, desert a person or thing.A.In gen.1.Lit.:2.ubi illaec obsecrost quae me hic reliquit,
Plaut. Truc. 2, 6, 32: relinquamus nebulonem hunc, Scip. Afr. ap. Gell. 4, 18, 3; cf.:non ego te hic lubens relinquo neque abeo abs te,
Plaut. Am. 1, 3, 33:domum propinquosque reliquisse,
Caes. B. G. 1, 44; cf. id. ib. 1, 30:relictis locis superioribus,
Hirt. B. G. 8, 36:loci relinquendi facultas,
Caes. B. G. 3, 4 fin.:Ilio relicto,
Hor. C. 1, 10, 14:urbes,
id. ib. 2, 20, 5:moenia,
id. Epod. 17, 13:litus relictum Respicit,
Ov. M. 2, 873:Roma relinquenda est,
id. Tr. 1, 3, 62:colles clamore relinqui (sc.: a bubus),
were left behind, Verg. A. 8, 216 Wagn.:limen,
id. ib. 5, 316:mensas,
id. ib. 3, 213:dominos,
Cat. 61, 51:volucres Ova relinquebant,
Lucr. 5, 802 et saep.—Trop.: me somnu' reliquit, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 52 Vahl.); cf.:B.quem vita reliquit,
Lucr. 5, 63: reliquit aliquem vita, for to die, Ov. M. 11, 327:ubi vita tuos reliquerit artus,
id. Ib. 339;for which, also, reversely: animam relinquam potius, quam illas deseram,
Ter. Ad. 3, 4, 52; so,vitam,
Verg. G. 3, 547; cf. Tac. A. 4, 34:lucem,
Verg. A. 4, 452:lumen vitale,
Ov. M. 14, 175:consitus sum senectute, vires Reliquere,
Plaut. Men. 5, 2, 6:aliquem animus,
id. Mil. 4, 8, 37; Caes. B. G. 6, 38:animus reliquit euntem,
Ov. M. 10, 459:aliquem anima,
Nep. Eum. 4, 2:ab omni honestate relictus,
abandoned, destitute of, Cic. Rab. Perd. 8, 23:ab alterā (quartanā) relictum esse,
id. Att. 8, 6, 3; cf. Hor. S. 2, 3, 290.—In partic., pregn., to leave in the lurch; to forsake, abandon, desert, etc. (v. desero, destituo, prodo).1.Lit.:2.qui... Reliquit deseruitque me,
has forsaken me, has given me the slip, Plaut. Most. 1, 3, 45; cf.:reliquit me homo atque abiit,
Ter. And. 4, 4, 5:succurrere relictae,
Verg. A. 9, 290.—Of the forsaking of a lover by his mistress,
Plaut. Truc. 2, 4, 64; Tib. 3, 6, 40; Prop. 1, 6, 8; Ov. H. 10, 80; id. M. 8, 108:paucos, qui ex fugā evaserant, reliquerunt,
i. e. let them escape, Caes. B. G. 3, 19. — Of things, to leave, give up, abandon, etc.:argentum si relinquo ac non peto, etc.,
Plaut. Aul. 1, 2, 31:auctores signa relinquendi et deserendi castra,
Liv. 5, 6; cf.:relictā non bene parmulā,
Hor. C. 2, 7, 10.—Trop., to leave, let alone, give up, resign, neglect, forsake, abandon, relinquish:rem et causam et utilitatem communem non relinquere solum, sed etiam prodere,
Cic. Caecin. 18, 50 (for which:derelinquo jam communem causam,
id. ib. 35, 103):jus suum dissolute,
id. ib. 36, 103:affectum, cum ad summum perduxerimus,
Quint. 6, 1, 29:(puella) Quod cupide petiit, mature plena reliquit,
Hor. Ep. 2, 1, 100: eum rogato, ut relinquat alias res et huc veniat, to leave or lay aside every thing else, Plaut. Rud. 4, 6, 8; cf.:omnibus relictis rebus,
id. Cist. 1, 1, 6; so,relictis rebus (omnibus),
id. Ep. 4, 2, 35; id. Truc. 2, 1, 25; Ter. And. 2, 5, 1; id. Eun. 1, 2, 86; id. Heaut. 4, 7, 12; Lucr. 3, 1071; Cic. de Or. 3, 14, 51; Caes. B. C. 3, 102; cf.also: res omnes relictas habeo prae quod tu velis,
Plaut. Stich. 2, 2, 38:omnia relinques, si me amabis, cum, etc.,
Cic. Fam. 2, 14:et agrorum et armorum cultum,
to give up, abandon, neglect, id. Rep. 2, 4, 7:si tu ea relinquis et deseris,
id. Verr. 2, 4, 36, § 80:studium exquirendi,
id. Ac. 1, 3, 7:agrum alternis annis,
to suffer to lie fallow, Varr. R. R. 1, 44, 3:loca relicta,
uncultivated, wild lands, Front. Limit. p. 42 Goes.; so,relictae possessiones,
Cic. Agr. 1, 1, 3:milites bellum illud, quod erat in manibus, reliquisse,
abandoned, relinquished, id. Rep. 2, 37, 63; cf. possessionem, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:obsidionem,
to raise the siege, Liv. 5, 48:caedes relinquo, libidines praetereo,
leave unmentioned, Cic. Prov. Cons. 3, 6:consulto relinquere (locum), opp. praetermittere,
id. Off. 3, 2, 9; cf.:hoc certe neque praetermittendum neque relinquendum est,
id. Cat. 3, 8, 18; and:audistis haec, judices, quae nunc ego omnia praetereo et relinquo,
id. Verr. 2, 3, 44, § 106;in this sense also,
id. Brut. 45, 165; cf. id. ib. 19, 76; Hor. A. P. 150:cur injurias tuas conjunctas cum publicis reliquisti?
left unnoticed, uncensured, Cic. Verr. 2, 1, 33, § 84; cf.:vim et causam efficiendi reliquerunt,
id. Fin. 1, 6, 18:vos legatum omni supplicio interfectum relinquetis?
id. Imp. Pomp. 5, 11:quis est, qui vim hominibus armatis factam relinqui putet oportere,
id. Caecin. 3, 9.— Poet., with obj.clause:quod si plane contueare, mirari multa relinquas,
leave off, cease, Lucr. 6, 654. -
6 Raum
Raum, spatium (des Ortes u. der Zeit). – locus (Platz übh.). – laxitas (Geräumigkeit). – tectum (Dach und Fach, z.B. si modo tecti satis est ad nostrum comitatum recipiendum) – leerer R., spatium inane; auch bl. inane: ein enger, beschränkter R., spatium angustum (vgl. auch in angusto tendere, auf engem R. lagern [von Soldaten]); spatium exiguum (ein kleiner R.): ein heiliger, geweihter R., templum: der ganze R., wo etc., illa omnia, quā etc. – das Haus hat viel R., domus satis spatiosa od. laxa est: nicht R. genug für etwas haben (es nicht fassen können), non capere alqd (von Häusern, Schiffen etc.); alqd capere non posse (auch von Ländern, z.B. capere eius amentiam civitas, Italia, provincia, regna non poterant): einen R. einnehmen von der u. der Länge etc., occupare od. implere (dieses = anfüllen) mit dem Akk. der Längen-etc. Bestimmungen (vgl. »gehen no. II, B, a«): durch R. u. Zeit getrennt sein, intervallo locorum et temporum disiunctum esse: in einem sehr engen R. zusammenfügen, peranguste refercire. – Uneig., einer Sache R. geben, spatium dare alci rei u. alcis rei (z.B. dem Zorn, irae: der Überlegung wird kein R. gegeben, considerandi spatium non datur); locum dare od. relinquere alci rei (z.B. precibus); alci rei indulgere (nachhängen, z.B. irae): eitlen Gedanken R. geben. inanes cogitationes volvere.
-
7 Platz
Platz, I) als Ort: a) freier Raum übh.: locus – campus (freier Pl., Plan, z. B. mitten in einer Stadt). – arĕa (Platz, der nicht bebaut ist, z. B. Hof vor od. hinter dem Hause, Bauplatz; auch Spielplatz für Kinder). – ein öffentlicher Pl., locus publicus (vgl. »Ort«): der Pl. vor dem Hause, propatŭlum (im allg.); vestibulum (die area vor dem Hause, wo sich die aufwartenden Klienten versammelten): auf dem Pl. (Kampfplatz) bleiben, fallen, pugnantem cadere: den Pl. behaupten, superiorem discedere: immer gleich auf dem Pl. sein (bereitstehen), ad omnia praesto adesse. – b) bewohnter Ort: locus. – oppidum (ein mit Mauern umgebener Ort). – ein fester Pl., locus munitus (im allg.); castrum. castellum (Kastell, Fort): ein offener Pl., locus non munitus. – II) als begrenzter und bestimmter Raumteil, a) eig.: locus (im allg.) – sedes [1875]( Platz, wo man sitzt). – spectaculum (ein Platz zum Zusehen, im Theater etc.). – spatium (der Raum, die Strecke, die ein Platz einnimmt). – die Plätze eines Wagens, vehiculi loca (z. B. omnia vehiculi loca tenere). – die erste Legion bekam ihren Pl. im Vordertreffen, prima legio in primo instructa est: jmdm. seinen Pl. (im Theater) anweisen, alqm sessum ducere: Pl. nehmen, considĕre; assidĕre (im allg.); accumbere (bei Tische, s. [sich] niederlegen): neben jmd. Pl. nehmen, assidĕre alqm: jmdm. zunächst, alci proximum assidĕ re:jmdm. zur Rechten Pl. nehmen, dextrā assidĕre alqm: auf einem Stuhl etc., in sella assidĕre: neben jmd. Pl. genommen haben, alci assidēre: von seinem Pl. aufstehen, surgere od. exsurgere od. (bes. v. mehreren) consurgere (sich erheben, um sich dann wieder zu setzen); sedem nudam et inanem relinquere (seinen Sitz verlassen, weil sich einer, neben dem wir nicht sitzen wollen, ebendahin setzen will): vor jmd. von seinem Pl. aufstehen (um ihn dadurch zu ehren), alci assurgere. – Pl. machen, viam od. locum dare. locum dare et cedere (selbst Raum geben); populum od. turbam submovere (unter dem Volke Pl. machen, z.B. für den Konsul, von den Liktoren); partem sedis od. subsellii vacuefacere (auf einem Sitz, auf einer Bank Platz machen, damit sich noch einer mit darauf setzen kann): das Volk machte Pl., multitudo se dimovit: sich Pl. machen, locum sibi facere; sibi viam aperire: Pl. lassen für jmd. oder etw., locum relinquere alci od. alci rei: sie hatten nicht Pl. im Schiffe, navis eos non recepit: sie hatten nicht Pl., ihre Pferde zu tummeln, spatium non erat agitandi equos: sie bauen, wo sie Pl. finden, in vacuo aedificant. – b) uneig.: locus. – jmdm. einen Pl. unter seinen Freunden anweisen, alqm amicis suis ascribere: keinen Pl. unter den Dichtern verdienen, in numerum poëtarum non venire: er erwarb sich früh einen Pl. unter den ersten Rednern, mature in locum principum oratorum venit: den ersten Pl. unter den Rednern einnehmen, principatum eloquentiae obtinere: jmdm. den ersten Pl. einräumen, primum omnium ponere alqm (im allg.); primas od. priores deferre alci (bei einem Rang- oder Wettstreit, und zwar primas vor mehreren, priores vor einem einzigen): den von der Natur angewiesenen Pl. behaupten. assignatum a natura locum tueri: jmd. von seinem Pl. verdrängen, alqm loco suo pellere. – etw. greift Pl., locus est alci rei (etw. ist am Orte od. Platze); alqd incessit, invadit (ein Übel reißt ein): etwas greift (nimmt) in jmds. Herzen Pl., alqd intrat alcis animum (z.B. die Ruhmsucht): am Pl. sein, locum habere: es scheint wohl am Pl. zu sein, zu etc., non alienum od. non indignum videtur mit folg. Infin. (z.B. docere, commemorare u. dgl.).
-
8 relinquo
re-linquo, līquī, lictum, ere, I) zurücklassen = nicht mitnehmen, A) im allg.: a) eig.: alterum avexit secum, illum reliquit alterum apud matrem domi, Plaut.: ipse abiit, me reliquit pro atriensi in sedibus, Plaut.: abeuntes ambo senes me filiis relinquunt quasi magistrum, Ter.: rel. alqm in Gallia, Caes.: equos, Caes.: copias praesidio castris, Caes.: prae metu obliti, quid relinquerent, quid secum ferrent, Liv. – sub sinistra Britanniam relictam conspexit, Caes.: u. im Passiv, naves ab aestu relictae, von der Ebbe überrascht, Caes.: relinqui paulatim solem cum posterioribus signis, zurückbleiben, Lucr. – b) übtr.: α) übh., zurücklassen, hinterlassen, excusationem, Cic.: aculeos in animo alcis, Cic. – β) im Range, zurücklassen, omnes in omni genere eloquentiae procul a se, Quint. – B) insbes.: 1) durch den Tob zurücklassen, hinterlassen, a) eig.: filiam, Ter.: uxorem gravidam, Liv.: alqm heredem testamento, Cic.: alci haec quae habet omnia, Ter.: orationes, Cic.: scripta posteris, Quint.: scriptum in Originibus, Cic.: ficta, Ov. – b) bildl.: sibi hanc laudem, Ter.: memoriam, Cic.: nomen, Hor. – 2) übriglassen, überlassen, verstatten, a) eig.: nec vas nec vestimentum, Ter.: alci non modo granum nullum, sed ne paleas quidem ex omni fructu, Cic.: equitatus partem alci, Caes.: pauca aratro iugera, Hor.: haec porcis comedenda, Hor.: habitanda fana apris, Hor.: relinquebatur una per Sequanos via, blieb übrig, Caes.: qui nisi huc redit, paucorum mensum relictae sunt reliquiae, so ist für wenige Monate noch Unterhalt übrig, Plaut.: Partiz. subst., relictum, ī, n., das Übrige, der Rest, Ps. Ov. de nuc. 99. – b) bildl.: populari rei publicae laudem, Cic.: spes relinquitur, bleibt übrig, Cic. u. Caes.: nullā provocatione ad populum relictā, Cic.: quis relictus est obiurgandi locus? Ter.: nullum sibi ad cognoscendum spatium, Caes.: relinque aliquantum orationis, cras quod mecum litiges, Plaut.: munitioni castrorum tempus relinqui volebat, Caes.: alqm poenae, Ov. u. Plin. ep.: urbem direptioni et incendiis, Cic.: alqd in aliorum spe relinquere, Cic.: alqd ne in opinione quidem cuiusquam relinquere, Cic.: m. folg. Infin., Lucr., Hor. u.a.: m. folg. Acc. u. Infin., Lucr. – insbes., nihil relinquitur, nisi fuga, es bleibt nichts übrig, Attic. b. Cic.: relinquitur m. folg. ut u. Konj., Cic. u. Caes. – 3) etw. in einem gewissen Zustande zurücklassen, liegen lassen, lassen, a) eig.: alqm insepultum, Cic.: alqm exsanguem naso auribusque mutilatis, Liv.: tabellas vacuas, Quint. – b) bildl.: eum locum integrum, Ter.: rem integram, Cic.: alqos incorruptos, Sall.: agros intactos, Iustin.: conclave apertum, offen lassen, Gran. Licin.: alqd inchoatum, Cic.: alqd neglectum, Cic.: id iniudicatum relinquo, lasse ich unentschieden, Quint.: solā incolumi relictā inscriptione, Amm.: sine imperio tantas copias, Caes.: alqd in medio, Cic. u. Quint. – sed ipse divus Iulius, ipse divus Augustus et tulere ista et reliquere (ließen bestehen), Tac. – II) übh., verlassen, von jmd. od. etwas sich trennen, A) im allg.: a) eig.: nebulonem hunc, Scip. Afr. b. Gell.: domum propinquosque, Caes.: Ilio relicto, Hor.: Roma relinquenda est, Ov.: volucres ova relinquebant, Lucr. – b) bildl.: me somnus reliquit, Enn.: alqm febris relinquit, Spart. u. Vulg.: quartana alqm relinquit, Hor., a quartana alqs relinquitur, Cic.: quem vita reliquit, Lucr.: animam, Ter.: vitam, Verg.: relinquit alqm animus (die Besinnung), Caes.: tum ab omni honestate relictus, entblößt, Cic. – B) prägn., jmd. od. etwas fahren lassen, im Stiche lassen, verlassen, 1) eig.: alqm, Plaut. u. Ter.: so vom Verlassen der Geliebten, Plaut., Prop., Tibull. u. Ov.: equos, Caes.: id argentum, Plaut.: signa, desertieren, Liv.: relicta non bene parmula, Hor. – 2) übtr.: a) übh., fahren lassen, aufgeben, unterlassen, hingehen lassen, vernachlässigen, hintansetzen, außer acht lassen, rem et causam et utilitatem communem, Cic.: alias res, Plaut.: relictis rebus, mit Hintansetzung aller meiner Geschäfte, Komik.: u. so omnibus relictis rebus, Plaut., od. relictis rebus omnibus, Cic., od. omnibus rebus relictis, Caes.: omnia, Cic.: agrorum et armorum cultum, Cic.: agrum alternis annis, brach liegen lassen, Varro.: relictae possessiones, aufgegebenes Land (weil nicht zu kultivieren), Cic.: bellum, Cic.: Mutinae obsessionem, As. Poll. b. Cic.: obsidionem, Liv. – mit folg. Infin., mirari multa relinquas, unterlassest, Lucr. 6, 654. – b) insbes.: α) unbeachtet lassen, αα) = mit Absicht unerwähnt lassen, hoc loco Domitium non relinquo, Cic.: caedes relinquo, libidines praetereo, Cic.: hoc certe quod sum dicturus neque praetermittendum neque relinquendum est, Cic. Vgl. Bonnell Cic. de off. 3, 9. Halm Cic. Cat. 3, 18. – ββ) = unbearbeitet lassen (Ggstz. elaborare in alqa re), artem inveniendi totam, Cic. top. 6. – β) ungerügt-, ungerächt hingehen lassen, iniurias suas, Cic.: vim hominibus armatis factam, Cic. Vgl. Jordan Cic. Caecin. 9. p. 158. Benecke Cic. de imp. Pomp. 11. p. 116 sq. – γ) in Ruhe lassen, non illum puto in domo canem reliquisse, Petron. 43, 8. – / arch. relinquont, Ter. Phorm. 72 u. Hec. 461. Cic. Verr. 5, 127 M.
-
9 relinquo
re-linquo, līquī, lictum, ere, I) zurücklassen = nicht mitnehmen, A) im allg.: a) eig.: alterum avexit secum, illum reliquit alterum apud matrem domi, Plaut.: ipse abiit, me reliquit pro atriensi in sedibus, Plaut.: abeuntes ambo senes me filiis relinquunt quasi magistrum, Ter.: rel. alqm in Gallia, Caes.: equos, Caes.: copias praesidio castris, Caes.: prae metu obliti, quid relinquerent, quid secum ferrent, Liv. – sub sinistra Britanniam relictam conspexit, Caes.: u. im Passiv, naves ab aestu relictae, von der Ebbe überrascht, Caes.: relinqui paulatim solem cum posterioribus signis, zurückbleiben, Lucr. – b) übtr.: α) übh., zurücklassen, hinterlassen, excusationem, Cic.: aculeos in animo alcis, Cic. – β) im Range, zurücklassen, omnes in omni genere eloquentiae procul a se, Quint. – B) insbes.: 1) durch den Tob zurücklassen, hinterlassen, a) eig.: filiam, Ter.: uxorem gravidam, Liv.: alqm heredem testamento, Cic.: alci haec quae habet omnia, Ter.: orationes, Cic.: scripta posteris, Quint.: scriptum in Originibus, Cic.: ficta, Ov. – b) bildl.: sibi hanc laudem, Ter.: memoriam, Cic.: nomen, Hor. – 2) übriglassen, überlassen, verstatten, a) eig.: nec vas nec vestimentum, Ter.: alci non modo granum nullum, sed ne paleas quidem ex omni fructu, Cic.: equitatus partem alci, Caes.: pauca aratro iugera, Hor.: haec porcis comedenda, Hor.: ha-————bitanda fana apris, Hor.: relinquebatur una per Sequanos via, blieb übrig, Caes.: qui nisi huc redit, paucorum mensum relictae sunt reliquiae, so ist für wenige Monate noch Unterhalt übrig, Plaut.: Partiz. subst., relictum, ī, n., das Übrige, der Rest, Ps. Ov. de nuc. 99. – b) bildl.: populari rei publicae laudem, Cic.: spes relinquitur, bleibt übrig, Cic. u. Caes.: nullā provocatione ad populum relictā, Cic.: quis relictus est obiurgandi locus? Ter.: nullum sibi ad cognoscendum spatium, Caes.: relinque aliquantum orationis, cras quod mecum litiges, Plaut.: munitioni castrorum tempus relinqui volebat, Caes.: alqm poenae, Ov. u. Plin. ep.: urbem direptioni et incendiis, Cic.: alqd in aliorum spe relinquere, Cic.: alqd ne in opinione quidem cuiusquam relinquere, Cic.: m. folg. Infin., Lucr., Hor. u.a.: m. folg. Acc. u. Infin., Lucr. – insbes., nihil relinquitur, nisi fuga, es bleibt nichts übrig, Attic. b. Cic.: relinquitur m. folg. ut u. Konj., Cic. u. Caes. – 3) etw. in einem gewissen Zustande zurücklassen, liegen lassen, lassen, a) eig.: alqm insepultum, Cic.: alqm exsanguem naso auribusque mutilatis, Liv.: tabellas vacuas, Quint. – b) bildl.: eum locum integrum, Ter.: rem integram, Cic.: alqos incorruptos, Sall.: agros intactos, Iustin.: conclave apertum, offen lassen, Gran. Licin.: alqd inchoatum, Cic.: alqd neglectum, Cic.: id iniudicatum relinquo, lasse ich unentschieden, Quint.: solā incolumi relictā in-————scriptione, Amm.: sine imperio tantas copias, Caes.: alqd in medio, Cic. u. Quint. – sed ipse divus Iulius, ipse divus Augustus et tulere ista et reliquere (ließen bestehen), Tac. – II) übh., verlassen, von jmd. od. etwas sich trennen, A) im allg.: a) eig.: nebulonem hunc, Scip. Afr. b. Gell.: domum propinquosque, Caes.: Ilio relicto, Hor.: Roma relinquenda est, Ov.: volucres ova relinquebant, Lucr. – b) bildl.: me somnus reliquit, Enn.: alqm febris relinquit, Spart. u. Vulg.: quartana alqm relinquit, Hor., a quartana alqs relinquitur, Cic.: quem vita reliquit, Lucr.: animam, Ter.: vitam, Verg.: relinquit alqm animus (die Besinnung), Caes.: tum ab omni honestate relictus, entblößt, Cic. – B) prägn., jmd. od. etwas fahren lassen, im Stiche lassen, verlassen, 1) eig.: alqm, Plaut. u. Ter.: so vom Verlassen der Geliebten, Plaut., Prop., Tibull. u. Ov.: equos, Caes.: id argentum, Plaut.: signa, desertieren, Liv.: relicta non bene parmula, Hor. – 2) übtr.: a) übh., fahren lassen, aufgeben, unterlassen, hingehen lassen, vernachlässigen, hintansetzen, außer acht lassen, rem et causam et utilitatem communem, Cic.: alias res, Plaut.: relictis rebus, mit Hintansetzung aller meiner Geschäfte, Komik.: u. so omnibus relictis rebus, Plaut., od. relictis rebus omnibus, Cic., od. omnibus rebus relictis, Caes.: omnia, Cic.: agrorum et armorum cultum, Cic.: agrum alternis annis, brach liegen lassen, Varro.: re-————lictae possessiones, aufgegebenes Land (weil nicht zu kultivieren), Cic.: bellum, Cic.: Mutinae obsessionem, As. Poll. b. Cic.: obsidionem, Liv. – mit folg. Infin., mirari multa relinquas, unterlassest, Lucr. 6, 654. – b) insbes.: α) unbeachtet lassen, αα) = mit Absicht unerwähnt lassen, hoc loco Domitium non relinquo, Cic.: caedes relinquo, libidines praetereo, Cic.: hoc certe quod sum dicturus neque praetermittendum neque relinquendum est, Cic. Vgl. Bonnell Cic. de off. 3, 9. Halm Cic. Cat. 3, 18. – ββ) = unbearbeitet lassen (Ggstz. elaborare in alqa re), artem inveniendi totam, Cic. top. 6. – β) ungerügt-, ungerächt hingehen lassen, iniurias suas, Cic.: vim hominibus armatis factam, Cic. Vgl. Jordan Cic. Caecin. 9. p. 158. Benecke Cic. de imp. Pomp. 11. p. 116 sq. – γ) in Ruhe lassen, non illum puto in domo canem reliquisse, Petron. 43, 8. – ⇒ arch. relinquont, Ter. Phorm. 72 u. Hec. 461. Cic. Verr. 5, 127 M.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > relinquo
-
10 sui
sŭi ( gen.), dat. sibī̆, acc. and abl. se or sese, sing. and plur. (old dat. sibei, C. I. L. 1, 38; 1, 1056;I.1, 1180 et saep.: sibe,
ib. 1, 1267; 5, 300; cf. Quint. 1, 7, 24; and v. Neue, Formenl. 2, p. 180 sq.; on the quantity of the final i, v. Ritschl, Opusc. 2, p. 632 sqq.; old acc. sed, C. I. L. 1, 196, 13 sq.; 1, 197, 21; strengthened acc. sepse = se ipse, Cic. Rep. 3, 8, 12; cf. Sen. Ep. 108, 32:semet,
Hor. S. 1, 6, 78; Liv. 2, 12, 7; 2, 44, 8 al.), pron. of 3d pers. in recipr. and reflex. sense [Sanscr. sva-, svajam-, self; Gr. he, We, sphe (hou, hoi, he); cf. suus, old Lat. sovos; v. Curt. Gr. Etym. p. 396; Corss. Ausspr. 2, p. 54], of himself, of herself, of itself, of themselves; one another, each other, etc.; him, her, it, them; and, as subj. of inf., he, she, it, they (on the use of se or sese in acc., cf.: ut se dicamus, cum aliquem quid in alium fecisse ostendimus, ut puta: ille dicit se hoc illi fecisse;cum autem in se ipsum, tunc dicamus sese, velut: dixit sese hoc sibi fecisse,
Charis. 1, 15, p. 86 P.; but the distinction is not commonly observed; the two forms being used indifferently, except that sese is preferred where there is emphasis, especially at the beginning or end of a clause, or in reference to a preceding ipse; v. infra; and cf. Neue, Formenl. 2, p. 182 sqq.).Prop., as pron. reflex., of an object considered as receiving or affected by its own act, himself, herself, itself, themselves.A.In all clauses, referring to the grammatical subject of the clause.1.As direct obj. of verb:2.dedistine gladium, qui se occideret?
Plaut. Trin. 1, 2, 92:artis eloquar quem ad modum se expediant,
id. ib. 2, 1, 10:se in plagas conicere,
id. ib. 2, 1, 12:numquam erit alienis gravis qui suis se concinnat levem,
id. ib. 3, 2, 58: se aperiunt, Ter. And. 4, 1, 8:adplicat ad Chrysidis patrem se,
id. ib. 5, 4, 22:si is posset ab ea sese avellere,
id. Hec. 4, 1, 39:hi se ad nos adplicant,
id. Heaut. 2, 4, 13:per eos, ne causam diceret, se eripuit,
Caes. B. G. 1, 4:cum ferrum se inflexisset,
id. ib. 1, 25:praecipites fugae sese mandabant,
id. ib. 2, 24:si se telo defenderet fur,
Cic. Mil. 3, 9:Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,
id. Rep. 1, 1, 1:solum igitur quod se ipsum movet, numquam ne moveri quidem desinit,
id. ib. 6, 25, 27:statim homo se erexit,
id. Rosc. Am. 22, 60:majores acceperamus se a Gallis auro redemisse,
Liv. 22, 59, 7:in montem sese recipere,
Caes. B. G. 1, 25; 1, 26; Cic. Fin. 3, 19, 63:ad inpedimenta se conferre,
Caes. B. G. 1, 26:sese alicui ad pedes proicere,
id. ib. 1, 31:se gerere,
to behave, Cic. Agr. 2, 19, 53:sic se res habet, ut, etc.,
id. de Or. 2, 67, 271; id. Fin. 1, 7, 25; 5, 10, 27 sq.:quod uxor sua ex fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88. — Strengthened by ipse, nom.:hic se ipsus fallit,
Ter. And. 3, 2, 15:ut se ipse diliget,
Cic. Fin. 2, 11, 33:ipse enim se quisque diligit,
id. Lael. 21, 80:ita non modo superiores, sed etiam se ipse correxerat,
id. Or. 52, 176:omne animal se ipsum diligit,
id. Fin. 5, 9, 24:neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,
Nep. Paus. 4, 3:miles se ipse interfecit,
Tac. H. 3, 51; 4, 11:ne, ignorando regem, semet ipse aperiret quis esset,
Liv. 2, 12, 7:nec sese ipsi gravant,
Quint. 1, 12, 10.—Sometimes acc.:inperator qui se ipsum non continet,
Cic. Imp. Pomp. 13, 38:quid est enim se ipsum colligere, nisi, etc.,
id. Tusc. 4, 36, 78; 1, 23, 53:ut quidam imperatores se ipsos dis inmortalibus devoverent,
id. N. D. 2, 3, 10:quod si se ipsos illi nostri liberatores e conspectu nostro abstulerunt,
id. Phil. 2, 44, 114:admovisse semet ipsos lateri suo,
Curt. 7, 1, 14:gladio se ipsam transfixit,
Vell. 2, 26, 3.—In gerund. construction:ne sui in perpetuum liberandi occasionem dimittant,
Caes. B. G. 5, 38; 3, 6; 4, 34:principes sui conservandi causa profugerunt,
Cic. Cat. 1, 3, 7:maximam causam ad se inundandam terra praestabit,
Sen. Q. N. 3, 29, 4.—As indirect obj.:3.animo servit, non sibi,
Plaut. Trin. 2, 2, 27:sapiens ipsus fingit fortunam sibi,
id. ib. 2, 2, 84:ne ibi diffregisset crura aut cervices sibi,
id. Mil. 3, 1, 126:nil aliud nisi quod sibi soli placet consulit,
id. Trin. 2, 3, 4:quaerunt sibi liberos,
id. Ps. 1, 1, 21:aurum habeat sibi,
id. Mil. 4, 2, 108:illum multae sibi expetessunt,
id. ib. 4, 6, 16:tum me convivam solum abducebat sibi,
Ter. Eun. 3, 1, 17:non sibi soli postulat, etc.,
id. ib. 3, 2, 27:nunc sibi uxorem expetit,
id. And. 3, 2, 40:is sibi legationem ad civitates suscepit,
Caes. B. G. 1, 3:neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin exirent, etc.,
id. ib. 1, 33:hoc sibi nomen adrogare,
Cic. Rep. 1, 33, 50; 1, 5, 9:alia sunt tamquam sibi nata,
id. Fin. 3, 19, 63:proposita sibi morte,
id. Sest. 21, 48; id. Fin. 5, 11, 31:ne, illo cunctante, Numidae sibi consulant,
Sall. J. 62, 1:ut populum Romanum sibi desumerent hostem,
Liv. 7, 20, 5:Turnus, praelatum sibi advenam aegre patiens,
id. 1, 2:petebant ut regis sui filiam matrimonio sibi jungeret,
Curt. 8, 1, 9:nemo sibi tantummodo errat,
Sen. Vit. Beat. 1, 4:locum sibi ad formam sui exsculpsit,
id. Q. N. 4, 3, 4.—With ipse:ipse tantos sibi spiritus sumpserat,
Caes. B. G. 1, 33 fin.:nec ipsi sibi exemplo sunt,
Cic. Lael. 21, 80:iste, quasi praeda sibi advecta, ducit,
id. Verr. 2, 5, 25, § 64:Junius necem sibi ipse conscivit,
id. N. D. 2, 3, 7:voluntarium non sibimet ipse solum, sed etiam funeri suo exilium indixit,
Liv. 39, 52, 9:proinde consulant sibi ipsi,
Just. 16, 4, 15:avaritia, quae quicquid omnibus abstulit, sibi ipsi neget,
Sen. Q. N. 1, prol. 6; cf. Cic. Marc. 5, 13. —After substt., adjj., etc.:4.omnino est amans sui virtus,
Cic. Lael. 26, 98:ut sit sui similis,
Plaut. Trin. 2, 2, 7:omnem naturam esse servatricem sui,
Cic. Fin. 5, 9, 26:cum videret, si non paruisset, dissimilem se futurum sui,
id. Phil. 9, 3, 6; id. Tusc. 1, 19, 43: nihil malo quam et me mei similem esse et illos sui, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A, 2:habetis ducem memorem vestri, oblitum sui,
Cic. Cat. 4, 9, 19:potens sui,
Hor. C. 3, 29, 41:nihil est tam incontinens sui,
Sen. Q. N. 3, 30, 6:quod sibi obsit, quia sit sibi inimicus,
Cic. Fin. 5, 10, 28: inimicus ipse [p. 1795] sibi putandus est, id. ib.:cum ipsi homines sibi sint per se cari,
id. ib. 5, 13, 38:Medus infestus sibi,
Hor. C. 3, 8, 19:crescit indulgens sibi hydrops,
id. ib. 2, 2, 13; cf.:nec enim utilius quicquam est quam sibi utilem fieri,
Sen. Ben. 1, 11, 5:Campanus se digna probra in insontem jacere,
Liv. 25, 18, 8:(mundus) se ipse consumptione alebat sui,
Cic. Univ. 6:cum multa adsoleat veritas praebere vestigia sui,
Liv. 40, 54, 8:caecus amor sui,
Hor. C. 1, 18, 14:sui contemptor,
Quint. 12, 1, 20:in spem sui bonam adducitur,
Sen. Ira, 2, 21, 3:(aer) ima sui parte maxime varius est,
id. Q. N. 2, 11, 1:ipsa (virtus) pretium sui,
id. Vit. Beat. 9, 4:neque est quod existimes illum vilem sibi fuisse: pretium se sui fecit,
id. Ben. 1, 9, 1:saepe taedio laboris ad vilitatem sui compelluntur ignavi,
Curt. 5, 9, 7:nemo non benignus est sui judex,
Sen. Ben. 2, 26, 1:Romanus in ipso fine vitae vindex sui exstitit,
Val. Max. 3, 2, 11:equestris ordinis juventus omnibus annis bis urbem spectaculo sui celebrabat,
id. 2, 2, 9; cf. with ipse:utpote ipsa sui appellatione virorum majestati debitum a feminis reddens honorem,
id. 2, 1, 7. —With prepp.:5.qui admisit in se culpam,
Plaut. Trin. 1, 2, 6:culpam ut ab se segregent,
id. ib. 1, 2, 42:segregat ab se omnis,
id. Mil. 4, 6, 17; 4, 6, 62:me ad se deduxit,
id. ib. 2, 1, 121; 3, 1, 118; id. Ps. 3, 2, 6:quae me non excludit ab se, sed apud se occludet domi,
id. Men. 4, 2, 108:habet aliud (negotium) magis ex se et majus,
Ter. And. 5, 4, 51:et fingunt quandam inter se nunc fallaciam,
id. ib. 1, 3, 15:duxit secum virginem,
id. Eun. 2, 1, 23; Cic. Att. 5, 17, 3; Liv. 35, 30; 43, 18:ex se generare,
Quint. 1, 1, 36: — pro se quisque = unusquisque, every one, each one singly, etc., freq. in Livy (cf. suus, II. D. 2.):Pro se quisque id quod quisque potest... Edit,
Plaut. Am. 1, 1, 76:pro se quisque alius agnum inmolabat, alius pullum,
Sen. Q. N. 4, 6, 2:pro se quisque sedulo Faciebant,
Ter. Heaut. 1, 1, 74:cum pro se quisque tenderet ad portas,
Liv. 6, 3; 6, 8; 1, 9; 1, 59;2, 6: — Boiosque receptos ad se socios sibi adsciscunt,
Caes. B. G. 1, 5 fin.:exercitum ante se mittit,
id. ib. 1, 21:supra se collocare,
id. ib. 1, 24:ex materia in se omnia recipiente mundum factum esse,
Cic. Ac. 2, 37, 118:litteras ad se ab amico missas protulit,
id. Phil. 2, 4, 7:praedam prae se agentes,
Liv. 5, 45; 38, 21:quam (rem publicam) exercitus, quantum in se fuit, prodebat,
id. 2, 43; 9, 40; Nep. Iphic. 3, 4; cf. id. Hann. 12, 2 (v. infra, II. B. 2.):quibus poterat sauciis ductis secum,
Liv. 4, 39.—Rarely referring to subj. inf.:nam dicere apud eum de facinore... cum per se ipsum consideres, grave est,
Cic. Deiot. 2, 4:non quia per se beatum est malo caruisse,
Sen. Q. N. 1, prol. 6. —With inf. pass. in obj.-clause:6.ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,
Cic. Rep. 1, 1, 1:quibus (nominibus) illae res publicae sese appellari velint,
id. ib. 1, 33, 50:qui se minus timidos existimari volebant,
Caes. B. G. 1, 39, 6.—As predicate ( = suus, II. B. 2. d; very rare):B.quisquis est deus, si modo est alius... totus est sensuus, totus visuus, totus audituus, totus animae, totus animi, totus sui,
in his own power, independent, Plin. 2, 7, 5, § 14. —Referring to a logical subject, other than the grammatical subj. of the clause.1.To a definite subj.:2.neque praeter se umquam ei servos fuit,
Plaut. Capt. 3, 4, 48:hunc aiebant indignum civitate ac sese vivere,
id. Trin. 1, 2, 176: exercitum consumptum videtis;quem turpiter se ex fuga recipientem ne qua civitas recipiat, etc.,
Caes. B. G. 7, 20 fin.:reliquos sese convertere cogunt,
id. B. C. 1, 46:multis illi in urbibus reficiendi se et curandi potestas fuit,
Cic. Phil. 9, 3, 6:cur his persequendi juris sui adimis potestatem,
id. Div. in Caecil. 6, 21:cum nihil sit periculosius quam spatium confirmandi sese Antonio dari,
id. Fam. 10, 33, 5:tantam ingenuit animantibus conservandi sui natura custodiam,
id. N. D. 2, 48, 124:neque sui colligendi hostibus facultatem relinquunt,
Caes. B. G. 3, 6:ut quam minimum spatii ad se colligendos Romanis daretur,
id. ib. 3, 19; 3, 4; 4, 34; Hirt. B. G. 8, 16:Gallica acies nullum spatium respirandi recipiendique se dedit,
Liv. 10, 28, 11:nec raptis aut spes de se melior aut indignatio est minor,
id. 1, 9, 14: Faustulo spes fuerat regiam stirpem apud se educari, id. 1, 5, 5:proelium cum fiducia sui commissum est,
id. 7, 33, 5; 10, 14, 17:detecta fraus cautiores Thyreensis fecit: dato responso, nullam se novam societatem accepturos, etc.,
id. 36, 12, 8:patres censuerunt, qui honorem, quem sibi capere per leges liceret, peteret, etc.,
id. 32, 7, 11:jusso magistro equitum abdicare se magistratu,
id. 4, 35; 22, 33, 12:haec cum apud timentes sibimet ipsos increpuissent,
id. 6, 37, 1:ab ipso, quaerenti sibi commendationem ad gentem monitus,
id. 36, 8, 4 Weissenb. ad loc.:signa peditum, prae se habentium scuta,
id. 38, 21, 3:invenere oppidanos vim hostium ab se arcentes,
id. 6, 9, 7:exire enim sua secum efferentibus jussis primum arma ademit,
id. 43, 18, 11; cf.§ 10: quos in numerum pecorum redegit ignoratio sui,
Sen. Vit. Beat. 5, 2:quia nullum illis sui regimen est,
id. Ep. 94, 67:inter se nihil inlicitum,
Tac. H. 5, 5; 1, 64:quasi objurgatio sui est,
Quint. 11, 3, 49.—To indefinite subj.:II.deforme est de se ipsum praedicare,
Cic. Off. 1, 38, 137:posse enim liberalitate uti non spoliantem se patrimonio nimirum est pecuniae fructus maximus,
id. ib. 2, 18, 64:non arbitrari sese scire quod nesciat,
id. Ac. 1, 4, 16:cui proposita sit conservatio sui,
id. Fin. 5, 13, 37:sic amicitiae... effectrices sunt voluptatum tam amicis quam sibi,
id. ib. 1, 20, 67:amare... etiam si ad se ex iis nihil redeat,
id. ib. 2, 24, 78:(judicatio) quae aut sui laudem aut adversarii vituperationem contineat,
id. Inv. 1, 51, 97; id. Or. 36, 124; id. Off. 1, 39, 139:ut, quanti quisque se faciat, tanti fiat ab amicis,
id. Lael. 16, 59; id. Off. 1, 28, 99; id. Rosc. Com. 17, 52 fin.:si nullus ex se metus aut spes,
Tac. A. 2, 38:ceterum et interrogandi se ipsum et respondendi sibi solent esse non ingratae vices,
Quint. 9, 2, 14:sibi servire gravissima est servitus,
Sen. Q. N. 3, praef. 17:quam multa sunt vota, quae etiam sibi fateri pudet,
id. Ben. 6, 38, 5:nec haec vilitas sui est,
id. Clem. 1, 3, 4:culpa est, immiscere se rei ad se non pertinenti,
Dig. 50, 17, 36:profecto est supplicio se liberare tam facile quam supplicium perpeti,
Val. Max. 3, 2, 6.Hence, in dependent clauses, transf., as pers. pron. 3d pers., with reflex. reference, him, her, it, them; he, she, they, etc.A.In gen., of an obj. indentified with,1.The gram. subj. of the principal clause:2.qui omnis se amare credit, quemque aspexerit,
Plaut. Mil. 4, 9, 14:illa mulier lapidem silicem subigere ut se amet, potest,
id. Poen. 1, 2, 77; id. Cas. prol. 46:orare jussit, si se ames, jam ut ad sese venias,
Ter. And. 4, 2, 4:ait, si... non id metuat, ne, ubi acceperim, Sese relinquam,
id. Eun. 1, 2, 61:timet animum amicae se erga ut sit suae,
id. Heaut. 1, 2, 15:utrumque jussit interfici, alterum, quia viam demonstravisset interimendi sui,
Cic. Tusc. 5, 20, 60:qui precabantur, ut sibi sui liberi superstites essent,
id. N. D. 2, 28, 72; id. Prov. Cons. 17, 42:ne ipse quidem sua tanta eloquentia mihi persuasisset, ut se dimitterem,
id. Or. 28, 100:impetrat a senatu, ut dies sibi prorogaretur,
id. Verr. 2, 1, 38, § 98:hunc sibi ex animo scrupulum, qui se dies noctisque stimulat, ut evellatis, postulat,
id. Rosc. Am. 2, 6:Iccius nuntios ad eum mittit, nisi subsidium sibi submittatur,
Caes. B. G. 2, 6 fin.:quos cum apud se conspexisset... quid ad se venirent,
id. ib. 1, 47:mittit, qui petant atque orent, ut sibi subveniat,
id. B. C. 1, 17:Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux lectus esset, praestantem virum credebat,
Liv. 21, 39, 8:Pausanias orare coepit, ne se prodiret,
Nep. Paus. 8, 6:cum ejus principes animadvertisset timere, ne propter se bellum eis Lacedaemonii indicerent,
id. Them. 8, 3:Ubii legatos mittunt, qui doceant... neque ab se fidem laesam,
Caes. B. G. 6, 9:tum Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc.,
Liv. 2, 55, 6:transfugit, patris in se saevitiam conquerens,
id. 1, 53, 5:praesidia imposuit in urbibus, quae ad se defecerant,
Sall. J. 61, 1:navigia sarcina depressa parum ostendunt non aquam sibi resistere?
Sen. Q. N. 2, 9, 3.—So in phrases incorporated with a principal clause:Nicias vehementer tua sui memoria delectatur,
Cic. Att. 13, 1, 3:nihil est appetentius similium sui,
id. Lael. 14, 50: Pompeius facultatem sui insequendi ademerat, Caes. B. C. 1, 29:praefectum in se ruentem trans fixit,
Curt. 4, 16, 23:rediere cum legatis ad redimendos sese missis,
Liv. 22, 59, 18:potestatem omnibus adeundi sui fecit,
Suet. Tib. 40:Germanicus legiones universas sibi summam reipublicae deferentes compescuit,
id. Calig. 1:quam si di inmortales potestatem visendi sui faciant,
Sen. Clem. 1, 19, 9:(terra) non potest tam multa tantoque se ipsa majora nutrire, nisi, etc.,
id. Q. N. 6, 16, 3.—Of an obj. indentified with a logical subj., other than the gram. subj. of the leading clause:B.a Caesare valde liberaliter invitor, sibi ut sim legatus,
Cic. Att. 2, 18, 3:horum unum quidque... a se potius quam ab adversariis stare demonstrabitur,
id. Inv. 1, 43, 81; id. Mil. 16, 44:nam mihi scito jam a regibus adlatas esse litteras, quibus mihi gratias agant, quod se mea sententia reges appellaverim,
id. Fam. 9, 15, 4:testem rei publicae relinquere, meae perpetuae erga se voluntatis,
id. ib. 1, 4, 10:quos non tam ulcisci studeo quam sanare sibi ipsos,
id. Cat. 2, 8, 17:quo ex oppido cum legati ad eum venissent oratum, ut sibi ignosceret,
Caes. B. G. 7, 12; Liv. 6, 42; 1, 5:cum ei in suspitionem venisset, aliquid in epistula de se esse scriptum,
Nep. Paus. 4, 1:cohortem octavam decimam Lugduni, solitis sibi hibernis, relinqui placuit,
Tac. H. 1, 64. —In partic., in reported words or thoughts (orat. obliqua) referring to the person to whom they are ascribed.1.As subj. or obj., direct or indirect, with inf.:2.quos Hannibal misit astrictos jure jurando se redituros esse, nisi, etc.,
Cic. Off. 1, 13, 40:Postumius mihi nuntiavit... se a Marcello ad me missum esse,
id. Fam. 4, 12, 2:qui dixisse fertur a se visum esse Romulum... eum sibi mandasse ut populum rogaret ut sibi eo in colle delubrum fieret: se deum esse,
id. Rep. 2, 10, 20; id. Mil. 35, 95 sqq.:nuntium mittit... sese diutius sustinere non posse,
Caes. B. G. 2, 6 fin.:Divitiacus Caesarem obsecrare coepit... scire se illa esse vera, nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere... sese tamen amore fraterno commoveri,
id. ib. 1, 20:unum se esse, qui, etc.... ob eam rem se ex civitate profugisse,
id. ib. 1, 31:haec sibi esse curae,
id. ib. 1, 40:non sese Gallis, sed Gallos sibi bellum intulisse,
id. ib. 1, 44:ipsos se inter multitudinem militum occultasse,
id. ib. 7, 38:sensit Themistocles, si eo pervenisset, sibi esse pereundum,
Nep. Them. 8, 6:dato responso (sc. a Thyreensibus), nullam se novam societatem accepturos,
Liv. 36, 12, 8.—In subordinate clauses, questions, exhortations, etc., with subj.a.In gen.:b.qui abs te taciti requirunt, cur sibi hoc oneris imposueris, cur se potissimum delegeris,
Cic. Planc. 18, 46; 2, 6; id. Marc. 10, 30:conclamavit, quid ad se venirent?
Caes. B. G. 1, 47:unum petere ac deprecari... ne se armis despoliaret,
id. ib. 2, 31:ad quos cum Caesar nuntios misisset, qui postularent, eos qui sibi bellum intulissent, sibi dederent,
id. ib. 4, 16:cur sui quicquam esse imperii trans Rhenum postularet?
id. ib.:Cicero respondit, si ab armis discedere velint, se adjutore utantur,
id. ib. 5, 41:Veneti legationem ad Crassum mittunt, si velit suos recipere, obsides sibi remittat,
id. ib. 7, 4:rex ignarus quae legati ejus (Hannibalis) ad se adlaturi fuissent,
Liv. 23, 39:hac necessitate coactus, domino navis, qui sit, aperit, multa pollicens, si se conservasset,
Nep. Them. 8, 6:legatos in Bithyniam miserunt, qui ab rege peterent, ne inimicissimum suum secum haberent sibique dederet (for secum, v. I. A. 4. supra),
id. Hann. 12, 2.—Esp., in subordinate clauses (sub-oblique), with subj. expressing the assertion or view of the person reported as speaking:C.magnam Caesarem injuriam facere, qui vectigalia sibi deteriora faceret,
Caes. B. G. 1, 36:quod sibi Caesar denuntiaret,
id. ib.:sed eo deceptum, quod neque commissum a se intellegeret, quare timeret,
id. ib. 1, 14:quod nec paratus... obsecutus esset, credidissetque, cum se vidissent Aetoli, omnia, etc.,
Liv. 35, 44, 3:Ambiorix locutus est,... sua esse ejusmodi imperia, ut non minus haberet juris in se multitudo, quam ipse in multitudinem,
Caes. B. G. 5, 27:Divitiacus ait,... nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere, propterea quod per se crevisset,
id. ib. 1, 20: eos incusavit, quod sibi [p. 1796] quaerendum aut cogitandum putarent, etc., id. ib. 1, 40:decima legio Caesari gratias egit, quod de se optimum judicium fecisset,
id. ib. 1, 41:doluisse se, quod populi Romani beneficium sibi extorqueretur,
id. B. C. 1, 9:tum ei dormienti eundem visum esse rogare ut, quoniam sibi vivo non subvenisset, etc.,
Cic. Div. 1, 27, 57:Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux potissimum lectus esset, praestantem virum credebat,
Liv. 21, 39, 8:Pausanias orare coepit... quod si eam veniam sibi dedisset, magno ei praemio futurum,
Nep. Paus. 4, 6:neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,
id. ib. 4, 3:Caesar legatos cum his mandatis mittit, Quoniam... hanc sibi populoque Romano gratiam referret,
Caes. B. G. 1, 35:nos esse iniquos, quod in suo jure se interpellaremus,
id. ib. 1, 44:neque ipsos in his contentionibus, quas Aedui secum habuissent, usos esse, etc.,
id. ib.:maximae sibi laetitiae esse praedicavit, quod aliquos patria sua se meliores viros haberet,
Val. Max. 6, 4, ext. 5.—Rarely with indic. when the author asserts the action as a fact: Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc. ( = eo; cf.infra, C.),
Liv. 2, 55, 6.—Without reflex. reference, = an oblique case of is or ipse (in the best prose rare, and mostly where the conception of the orat. obliq. is suggested by the context; cf.III.B. 2. b. supra): i, seis, jube transire huc quantum possit, se ut videant domi Familiares ( = eam),
Plaut. Mil. 2, 2, 26; 1, 1, 6:me misit miles ad Eam... ut hinc in Elatiam hodie eat secum semul,
id. Bacch. 4, 2, 9:ut eum, qui se hic vidit, verbis vincat, ne is se viderit,
id. Mil. 2, 2, 31; cf. v. 35;3, 2, 54: ut eam in se dignam condicicnem conlocem,
id. Trin. 1, 2, 122:ipsi hi mihi dant viam, quo pacto ab se argentum auferam,
id. Ep. 2, 2, 9; id. Poen. 5, 2, 123:dicit capram, quam dederam servandam sibi, etc.,
id. Merc. 2, 1, 15:unum hoc scio, esse meritam, ut memor esses sui,
Ter. And. 1, 5, 46:cum Epaminondas accusatur, quod ei, qui sibi ex lege praetor successerat, exercitum non tradiderit,
Cic. Inv. 1, 33, 55:et se ipsum nobis, et eos, qui ante se fuerunt, in medio posuit,
id. ib. 2, 2, 7 (but B. and K. bracket se):Dexo hic, quem videtis, non quae privatim sibi eripuisti, sed unicum abs te filium flagitat,
id. Verr. 2, 5, 49, § 128:postea quam exposuit quae sibi videbantur,
id. Div. 1, 54, 122 (dub.;B. and K. ipsi): et cum ad illum scribas, nihil te recordari de se,
id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 23 (B. and K. bracket de se):quem Caesar, ut erat de se meritus, donatum pronuntiavit,
Caes. B. C. 3, 53:Caesar Rhenum transire constituit... quod auxilia contra se Treveris miserant,
id. B. G. 6, 9 init.:Metellus... in eis urbibus, quae ad se defecerant... praesidia inponit,
Sall. J. 61, 1; 66, 1:Bocchus flectitur, reputando quae sibi duobus proeliis venerant,
id. ib. 103, 2:statuit urbis, quae... adversum se opportunissimae erant, circumvenire,
id. ib. 88, 4:ipse... ex perfugis cognitis... qui cum eo (Scipione) bellum contra se gerebant,
Hirt. B. Afr. 8 fin.:vel quia nil rectum, nisi quod placuit sibi, ducunt,
Hor. Ep. 2, 1, 83; id. S. 2, 8, 82:centum boves militibus dono dedit, qui secum fuerant,
Liv. 7, 37, 3; 8, 35:Hannibalem angebat, quod Capua pertinacius oppugnata ab Romanis quam defensa ab se... animos averterat,
id. 26, 38, 1:alter victus fratrum ante se strage,
id. 1, 25, 11 Weissenb. ad loc.;7, 6, 12: Caesar... omnibus qui contra se arma tulerant, ignovit,
Vell. 2, 56, 1:quamquam obsidione Massiliae, quae sibi in itinere portas clauserat, retardante... tamen omnia subegit,
Suet. Caes. 34:cujus rector circa se dimicans occubuerat,
id. Tib. 4:quod eos coegit superare Lacedaemonios, quos ante se nemo ausus fuit aspicere,
Nep. Epam. 8, 3 (cf.:ante illum,
id. Iphic. 1, 3):quae nox sibi proxima venit, insomnis,
Luc. 5, 805.Pron. recipr., each other, one another:IV.nam cum esset Praenestinis nuntiatum... patres ac plebem in semet ipsos versos,
Liv. 6, 28, 1; so very rare, except in phrase: inter se, one another, each other, mutually, reciprocally, = allêlous (prop. between or among them, among themselves, hence no ellips. of another se is to be assumed; cf. Krebs, Antibarb. p. 609; Hand, Turs. 3, p. 397 sqq.): nil cessarunt ilico Osculari atque amplexari inter se, Plaut. Mil. 5, 39; 2, 1, 61; 3, 1, 120:video eos inter se amare,
Ter. Ad. 5, 3, 42:neque solum colent inter se ac diligent (cf. ante: alter ab altero postulabit),
Cic. Lael. 22, 82:Cicerones pueri amant inter se,
id. Att. 6, 1, 12; id. Q. Fr. 3, 3, 1; id. Cat. 3, 5, 13; id. N. D. 1, 44, 122:inter se adspicere,
id. Cat. 3, 5, 13:inter se congruere,
id. Rosc. Am. 22, 62:complecti inter se milites coepisse,
Liv. 7, 42, 6:ut neque inter se contingant trabes,
Caes. B. G. 7, 23; id. B. C. 1, 21:inter se nondum satis noti,
Liv. 21, 39, 7:populus et senatus Romanus placide modesteque inter se rempublicam tractabant,
Sall. J. 41, 2:bellum summa inter se contentione gerere,
Cic. Rep. 1, 16, 25:cum inter se timerent,
Nep. Dion, 4, 1; id. Eum. 4, 2: haec inter se quam repugnent, contradict one another, Cic. Tusc. 3, 29, 72; id. N. D. 1, 12, 30 (cf.: sibi repugnare, to be inconsistent with itself;v. Krebs, Antibarb. p. 1018): inter se differre,
Caes. B. G. 1, 1:cur legendi sint, nisi ipsi inter se, qui idem sentiunt, non intellego,
by one another, Cic. Tusc. 2, 3, 8:quosdam inter se similis,
id. Ac. 2, 17, 55:res inter se similes,
Quint. 9, 2, 51; 9, 4, 17. — With subst.:adhaesitationes atomorum inter se,
Cic. Fin. 1, 6, 19:quae res eos in bello inter se habuit,
Sall. J. 79, 3; cf.:auxerant inter se opinionem,
their mutual regard, Liv. 21, 39, 9.—Pleon.:vitam inter se utriusque conferte,
Cic. Rosc. Com. 7, 20:compositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:vitatur duriorum inter se congressus,
Quint. 11, 3, 35.—Of local relation:duas insulas propinquas inter se,
Sall. H. 1, 61 Dietsch; id. J. 98, 3:postquam haud procul inter se erant,
id. ib. 53, 7:haud longe inter se castra facere,
id. ib. 55, 6 (inter se, without recipr. reference, v. supra, I. A. 4.).Idiomatic uses.A.Se, with prepp., one ' s house, home; mostly ad se, apud se, to or at one ' s house, home, at home:2.quae me non excludet ab se, sed apud se occludet domi,
Plaut. Men. 4, 2, 108:postquam in aedis me ad se deduxit domum,
id. Mil. 2, 1, 43:me ad se ad prandium, ad cenam vocant,
id. ib. 3, 1, 118: intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se, Lucil. ap. Charis. p. 86 P.:L. Caesar, ut veniam ad se, rogat,
Cic. Att. 15, 4, 5:qui a me petierit ut secum et apud se essem cottidie,
id. ib. 5, 6, 1.—Trop.:B.num tibi videtur esse apud sese?
in his senses, Ter. Hec. 4, 4, 85. —Sibi pleonast. as dat. of the interested person:C.ipse autem Ariovistus tantus sibi spiritus sumpserat,
Caes. B. G. 1, 33 fin.:tum sibi M. Pisonis domum ubi habitaret elegerat,
Cic. Phil. 2, 25, 61; cf. I. A. 2. supra. So esp. freq. in expressions of surprise or abrupt questions (commonly, but loosely called a dat. ethic.):quid sibi vult pater? cur simulat?
Ter. And. 2, 3, 1:quid sibi hic vestitus quaerit?
id. Eun. 3, 5, 10:hostes admiratio cepit, quidnam sibi repentinus clamor vellet,
Liv. 44, 12, 1:quid ergo sibi vult pars altera orationis?
id. 40, 12, 14:mirantes, quid sibi vellet,
id. 3, 35, 5; 3, 50, 15; 4, 13, 12;32, 25, 10: pro deum fidem quid vobis vultis?
id. 3, 67, 7. —Sibi with suus, emphasizing the idea of possession, his own, etc. (ante- and post-class.):cocleae... Suo sibi suco vivont,
Plaut. Capt. 1, 1, 13:sed is quo pacto serviat suo sibi patri,
id. ib. prol. 5;46: si ille huc salvos revenit, reddam suom sibi,
id. Trin. 1, 2, 119 Brix. ad loc.:suam sibi rem salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:locus argumento'st suom sibi proscaenium,
id. ib. prol. 57;97: omnem rem inveni, ut sua sibi pecunia hodie illam faciat leno libertam suam,
id. Pers. 1, 3, 1:suo sibi gnato,
id. As. 4, 2, 16:hunc telo suo sibi a foribus pellere,
id. Am. 1, 1, 113:sua sibi ingenua indoles,
id. Mil. 3, 1, 38:suo sibi gladio hunc jugulo,
Ter. Ad. 5, 8, 35:uvas suo sibi pampino tegito,
Col. Arb. 11:suo sibi jure ablui,
id. R. R. 12, 7; 12, 41:suo sibi argumento refutatus,
Gell. 5, 10, 16:suo sibi lacte aleret,
id. 12, 1, 6:a suis sibi parentibus,
App. M. 1, p. 104, 35:in suis sibi domibus,
id. ib. 1, p. 106, 31; 4, p. 157, 7;6, p. 186, 24: qui Deo... sua sibi opera praetulerunt,
Lact. 2, 5, 6; 3, 28, 20:in suo sibi pervoluta sanguine,
App. M. 8, p. 207, 22; Vitr. 8, 7:cum sua sibi natione captivus,
Min. Fel. 10, 4:IN SVO SIBI POSITVS,
Inscr. Orell. 4495:AEDEM CVM SVO SIBI HYPOGAEO,
Inscr. Rein. p. 646, 109.—In many passages in class. prose sibi occurs with suus, but retains its pronom. force:factus consul est bis, primum ante tempus, iterum sibi suo tempore, rei publicae paene sero,
in good time for himself, Cic. Lael. 3, 11:satis superque esse sibi suarum cuique rerum,
id. ib. 13, 45:priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit,
id. Phil. 2, 37, 96:vult ille inbecillitatis sibi suae conscius timere pituitam?
Sen. Q. N. 6, 2, 4 (v. suus II. D. 3. a). -
11 delibero
dē-lībero, āvī, ātum, āre [ libra ]1) взвешивать, обсуждать, обдумывать, размышлять (d. rem aliquam Ter, C etc. или de re aliquā Cs, C)deliberandum est diu, quod statuendum est semel PS — нужно долго размышлять, прежде чем окончательно решитьd. cum aliquo C — совещаться с кем-л.deliberandi spatium sibi relinquere Nep — взять время на размышление3) решать, определять -
12 enitor
ē-nītor, nīsus u. nīxus sum, nītī, I) intr.: A) sich heraus-, sich emporarbeiten, 1) sich herausarbeiten, -winden, sich durcharbeiten, per adversos fluctus ingenti labore remigum, Liv.: per angustias aditus et ingruentem multitudinem, Tac. – 2) emporsteigen, -klimmen, sich emporarbeiten, per angustias, Tac.: in altiora, Tac.: in verticem montis, Curt. – poet., viribus furcarum, sich emporwinden an usw., Verg. – im Bilde, in summum ambitionis eniti, Sen. de brev. vit. 20, 1: nihil tam alte natura constituit, quo virtus non possit eniti, Curt. – B) übh. sich anstrengen, sich bemühen, etw. erstreben, durchsetzen, m. folg. ut u. Konj., Cic.: precibus enitens, ut etc., Suet.: u. verb. en. et contendere, en. et efficere, ut etc., Cic.: m. folg. ne u. Konj., Sall.: verb. pugnare et eniti, ne etc., Cic. – mit allg. Acc., quod quidem certe enitar, Cic.: quod ut enitare contendasque, Cic.: in quo quid eniti et quid efficere possim malo in aliorum spe relinquere quam in oratione mea ponere, Cic.: quantum facere enitique potui, Cic.: tantum en., ut etc., Caes.: mit folg. Infin., Ter., Sall. u.a. – absol., Ter. u. Cic.: pro alqo, Ter.: in alqa re, Cic.: ad dicendum, Cic. – Passiv unpers., ab eisdem illis regis fautoribus summā ope enisum est, ne tale decretum fieret, Sall. Iug. 25, 2. – II) tr.: A) mit Anstrengung hervorbringen = gebären, partus plures, Liv.: duos virilis sexus simul, Tac.: in luco Martis duos pueros, Iustin.: alqm ex priore viro, Val. Max.: coniunx sex partus enixa, Tac.: binos quater enixa, Plin.: sus triginta capitum fetus enixa (geworfen), Verg.: absol., difficilius eniti, Plin.: gravidas (conchas) postea eniti, Plin.: ne spatio quidem ad enitendum dato, Tac.: enixae quaedam in spectaculis dicuntur, Suet. – Passiv, quod in luco Martis enixi sunt, Iustin. 43, 2, 7: u. so Partiz. enixus, Augustin. de civ. dei 22, 8, 22. p. 578, 26 D.2 Sulp. Sev. chron. 1, 30, 2. – B) ersteigen, erklimmen, aggerem, Tac.: totum spatium, Col.
-
13 Fensterladen
Fensterladen, foricula (als türartige Vermachung). – luminar, gew. Plur. luminaria (als Bedeckung für die Lichtöffnung). – Fensteröffnung, fenestrae foramen (als Loch). – fenestrae spatium (als offen gelassener Raum, durch den man sehen kann). – Fensteröffnungen anbringen, luminum spatia relinquere.
-
14 enitor
ē-nītor, nīsus u. nīxus sum, nītī, I) intr.: A) sich heraus-, sich emporarbeiten, 1) sich herausarbeiten, - winden, sich durcharbeiten, per adversos fluctus ingenti labore remigum, Liv.: per angustias aditus et ingruentem multitudinem, Tac. – 2) emporsteigen, - klimmen, sich emporarbeiten, per angustias, Tac.: in altiora, Tac.: in verticem montis, Curt. – poet., viribus furcarum, sich emporwinden an usw., Verg. – im Bilde, in summum ambitionis eniti, Sen. de brev. vit. 20, 1: nihil tam alte natura constituit, quo virtus non possit eniti, Curt. – B) übh. sich anstrengen, sich bemühen, etw. erstreben, durchsetzen, m. folg. ut u. Konj., Cic.: precibus enitens, ut etc., Suet.: u. verb. en. et contendere, en. et efficere, ut etc., Cic.: m. folg. ne u. Konj., Sall.: verb. pugnare et eniti, ne etc., Cic. – mit allg. Acc., quod quidem certe enitar, Cic.: quod ut enitare contendasque, Cic.: in quo quid eniti et quid efficere possim malo in aliorum spe relinquere quam in oratione mea ponere, Cic.: quantum facere enitique potui, Cic.: tantum en., ut etc., Caes.: mit folg. Infin., Ter., Sall. u.a. – absol., Ter. u. Cic.: pro alqo, Ter.: in alqa re, Cic.: ad dicendum, Cic. – Passiv unpers., ab eisdem illis regis fautoribus summā ope enisum est, ne tale decretum fieret, Sall. Iug. 25, 2. – II) tr.: A) mit Anstrengung hervorbringen = gebären, partus plures, Liv.: duos virilis sexus simul,————Tac.: in luco Martis duos pueros, Iustin.: alqm ex priore viro, Val. Max.: coniunx sex partus enixa, Tac.: binos quater enixa, Plin.: sus triginta capitum fetus enixa (geworfen), Verg.: absol., difficilius eniti, Plin.: gravidas (conchas) postea eniti, Plin.: ne spatio quidem ad enitendum dato, Tac.: enixae quaedam in spectaculis dicuntur, Suet. – Passiv, quod in luco Martis enixi sunt, Iustin. 43, 2, 7: u. so Partiz. enixus, Augustin. de civ. dei 22, 8, 22. p. 578, 26 D.2 Sulp. Sev. chron. 1, 30, 2. – B) ersteigen, erklimmen, aggerem, Tac.: totum spatium, Col. -
15 reliqua
rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).(α).With dat.:(β).hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:2.neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—Partic. constructions.a.Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:b.relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.(α).To leave behind, leave remaining:(β).ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;B.also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —In partic.1.Of time, that is left or remains, future, subsequent:2.spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:II.reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:computare,
ib. 40, 7, 34:in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).(α).Plur.:(β).murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —Sing.:corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100. -
16 reliquom
rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).(α).With dat.:(β).hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:2.neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—Partic. constructions.a.Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:b.relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.(α).To leave behind, leave remaining:(β).ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;B.also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —In partic.1.Of time, that is left or remains, future, subsequent:2.spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:II.reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:computare,
ib. 40, 7, 34:in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).(α).Plur.:(β).murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —Sing.:corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100. -
17 reliqus
rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).(α).With dat.:(β).hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:2.neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—Partic. constructions.a.Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:b.relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.(α).To leave behind, leave remaining:(β).ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;B.also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —In partic.1.Of time, that is left or remains, future, subsequent:2.spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:II.reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:computare,
ib. 40, 7, 34:in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).(α).Plur.:(β).murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —Sing.:corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100. -
18 reliquum
rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).(α).With dat.:(β).hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:2.neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—Partic. constructions.a.Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:b.relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.(α).To leave behind, leave remaining:(β).ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;B.also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —In partic.1.Of time, that is left or remains, future, subsequent:2.spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:II.reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:computare,
ib. 40, 7, 34:in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).(α).Plur.:(β).murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —Sing.:corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100. -
19 reliquus
rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).(α).With dat.:(β).hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:2.neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—Partic. constructions.a.Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:b.relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.(α).To leave behind, leave remaining:(β).ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;B.also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —In partic.1.Of time, that is left or remains, future, subsequent:2.spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:II.reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:computare,
ib. 40, 7, 34:in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).(α).Plur.:(β).murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —Sing.:corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100. -
20 relliquus
rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).(α).With dat.:(β).hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,
Ter. Hec. 4, 1, 55:ut spes nulla reliqua in te siet tibi,
id. Eun. 2, 2, 9:potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,
Cic. Fam. 9, 18, 4:quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65:quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,
id. ib. 2, 4, 50, §120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,
Sall. C. 28, 4:reliqua alia optio,
Quint. 7, 7, 8.—Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:2.neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,
Ter. Hec. 4, 2, 11:ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,
Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,
id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,
id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?
Cic. Prov. Cons. 4, 7:si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,
id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,
Plaut. Truc. prol. 15:quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,
Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,
Cic. Off. 1, 18, 59:quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,
Ter. Heaut. 1, 2, 19:quid enim est huic reliqui, quod, etc.,
Cic. Sull. 31, 89:cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,
id. Fin. 2, 31, 101:quid reliqui habemus praeter,
Sall. C. 20, 13:nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,
Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:Agrigentum, quod belli reliquum erat,
i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:reliqua belli perfecta,
id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:ubi reliquum vitae degere tuto posset,
Liv. 39, 13:reliquum dici,
id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:corporis reliqua,
Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,
Vulg. 3 Reg. 11, 41:urbis,
id. 1 Par. 11, 8.—Partic. constructions.a.Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:b.relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,
Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,
Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,
id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:nunc hortari modo reliquum est et ire,
Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.(α).To leave behind, leave remaining:(β).ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,
Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:quos belli calamitas reliquos fecerat,
id. ib. 2, 3, 53, §126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,
id. Att. 3, 8, 2:si quos fortuna fecisset reliquos,
Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,
Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:duarum mihi civitatum reliquos feci agros,
i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,
id. Sull. 32, 89.—Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,
have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,
id. Verr. 2, 3, 48, § 115:hi milites nihil reliqui victis fecere,
Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,
id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;B.also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,
omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,
Sall. J. 76, 4:me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,
Nep. Att. 21, 5:nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,
Tac. A. 1, 21 fin. —In partic.1.Of time, that is left or remains, future, subsequent:2.spe reliquae tranquillitatis,
Cic. Sest. 34, 73:reliquae vitae dignitas,
id. Fam. 10, 3, 2:reliqua et sperata gloria,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:reliquum in tempus,
id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),
Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,
in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:II.reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,
Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:nunc quod reliquom restat, volo persolvere,
Plaut. Cist. 1, 3, 40:quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,
id. ib. 2, 1, 30:rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,
Cato, R. R. 2, 5:erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,
Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:maxime me angit ratio reliquorum meorum,
id. ib. 16, 3, 5:cum tanta reliqua sint,
id. ib. 16, 15, 4;15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,
Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,reliqua trahere,
ib. 26, 7, 46:computare,
ib. 40, 7, 34:in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),
Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,
Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:accipite reliquom, alieno uti nil moror,
Plaut. Capt. prol. 16; cf.also the passage cited above,
id. Cist. 1, 3, 40.Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).(α).Plur.:(β).murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,
Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:decemviros... reliquos magistratus,
id. ib. 2, 31, 54; cf.:Servilius consul reliquique magistratus,
Caes. B. C. 3, 21:sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,
Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,
id. Rep. 2, 23, 43:res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,
id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,
Caes. B. G. 2, 10:oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,
id. ib. 1, 5:octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,
Sall. C. 59, 2.—As subst.:princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,
the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,
id. Att. 16, 15, 1:aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,
Just. 2, 2, 7:deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,
Cic. Univ. 11; cf.thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,
and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,
id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:audi reliqua,
Plaut. As. 4, 1, 46:age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,
id. Poen. 3, 4, 8:reliqua vaticinationis brevi esse confecta,
Cic. Div. 1, 32, 68:aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,
and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;but post-class.: et reliqua,
Vop. Firm. 5 fin. —Sing.:corpore relicuo pugnam caedesque petessit,
Lucr. 3, 648 Lachm.:equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,
Cic. Rep. 2, 22, 39:scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,
Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,
id. ib. 3, 3:militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,
Cic. Att. 5, 20, 5:jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,
id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:paene oblitus sum, reliquom dicere,
Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,
Suet. Ner. 34:haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,
as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,quod reliquum est,
id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:de reliquo quid tibi ego dicam?
Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.
- 1
- 2
См. также в других словарях:
JANUS — I. JANUS antiquissimus Italiae Rex, A. M. 2722. ante adventum Aeneae A. 150. Fil. Apollinis ex Creusa, Erechthei filia, a Xipheo huius marito adoptatus, quibusdam dicitur. Hic cum ingenti classe in Italiam venit, et Saturnum a Iove fil. Cretâ… … Hofmann J. Lexicon universale
ABJURANDI — patriam ritus, indigitatur apud Ebrardumin Graecismo: Abiurat patriam, numquam rediturus in illam: ubi abiur ar, est terram, vel provinciam natalem eiurate, relinquere, in exilium abire. Sic apud Arnoldum Lubecensem l. 2. c. 41. Dux per triennium … Hofmann J. Lexicon universale
CURSUS — I. CURSUS Graece Δρόμος, in Aegyptiorum templis, dictum est in ingressu eorum pavimentum, Latitudine iugeri aut paulo minus, Longitudine triplâ, aut quadruplâ, apud Callimachum. Λιθόςτρωτον vocat Strabo, l. 17, post quam partem erat Προπύλαιον… … Hofmann J. Lexicon universale
PROCONSUL — dictus est apud Romanos, vel cui ultra legitimum, i. e. annuum tempus Magistratus prorogatus est; qualis primus fuit Q. Publilius Philo, bello Palaepolitano implicitus, ut in Tabb. Capitolinis exstat et in Liv. l. 8. Vel, qui e privato in… … Hofmann J. Lexicon universale
PUTEUS — apud Scotos ad supplicia usurpatus, quibus mares furcâ suspendere, feminas puteo immergere mos; Unde ius furcarum et putei. Idem de veteribus Germanistradit Cornel. Tacitus de German. morib. Apud Plautum, poena fuit furacium coquorum, uti… … Hofmann J. Lexicon universale
